Bất chợt… lời ru

Gọi là bất chợt, vì đã lâu lắm rồi, tôi mới được nghe và nhìn thấy lời ru bên nôi. Là khi nhà hàng xóm tôi có thêm một thành viên mới trong tổ ấm của họ. Hình ảnh người bà, người mẹ hát ru con đâu có hiếm hoi gì trong những ngày xa xưa. Nhưng ngày nay, hát ru con ngủ ít khi được những người mẹ trẻ làm để chăm chút giấc ngủ con mình.

Có lần, trong lúc trà dư tửu hậu, anh bạn đồng nghiệp đố tôi: “Đố em, câu hát ru “Ví dầu cầu ván đóng đinh/ Cầu tre lắt lẻo gập ghềnh khó đi”, câu tiếp theo là gì”. Tôi đối đáp ngay: “Thì là “Khó đi mẹ dắt con đi/ Con đi trường học, mẹ đi trường đời” chứ còn sao nữa”. Anh bảo tôi trả lời không sai, nhưng bản gốc của câu hát ru này đích thị là “Khó đi mượn chén ăn cơm/ Mượn ly uống rượu, mượn đờn kéo chơi”. Rồi anh giải thích câu hát ru ấy mới phản ánh đúng cái bản chất, tính cách người nông thôn Nam bộ: Dù đứng trước hoàn cảnh khó khăn (cầu có gập ghềnh khó đi…) thì mình cứ bình thản mà giữ cái khí chất “tài tử”, cứ uống rượu, đờn ca trước đi rồi từ từ mà giải quyết khó khăn…

Anh bạn tôi chỉ là “đờn ông chính hiệu” mà còn thuộc và am hiểu những lời ru như thế, huống hồ chi cánh chị em, những bà, những mẹ ngày xưa thì nằm lòng bao nhiêu là câu hát để ru con ngủ. Dễ thương làm sao hình ảnh “Má ơi, đừng gả con xa/ Chim kêu vượn hú biết nhà má đâu”, hay câu ru nghe buồn đến tím ruột bầm gan “Gió đưa cây cải về trời/ Rau răm ở lại chịu lời đắng cay”, hay lời nỉ non “Má ơi, con má hư rồi/ Còn đâu má gả, má đòi bạc trăm”… Phân tích cái hay, cái đẹp của những lời ru thì sách vở đã phản ánh rất nhiều, nên ở đây người viết không có ý định đó, chỉ là điểm qua để thấy rằng kho tàng những câu hát ru của người Việt phong phú vô cùng. Vậy mà không hiểu lý do gì mà bây giờ ngày càng ít người mẹ trẻ chịu hát ru con.

Cho nên khi nhà hàng xóm có thêm một thành viên mới, bất chợt những câu hát ru vang lên trong những buổi trưa yên ắng đã khiến tôi nghĩ ngợi nhiều. Lời ru ấy chẳng phải của mẹ, mà là của bà, bà ngoại hát ru cháu ngủ. Người mẹ trẻ kể tôi nghe, hễ có bà hát thì đứa trẻ mới chịu ngủ, hôm nào vắng bà thì dù mẹ ẵm trên tay, đu đưa trên võng cũng không chịu ngủ. Ngặt nỗi mẹ không biết hát như bà…

Khoa học đã chứng mình rằng, hát ru có công dụng giúp dưỡng nuôi nhân cách cho trẻ. Những người mẹ, người bà xa xưa đâu biết được điều này, thế mà ngẫu nhiên lời ru đã đi vào giấc ngủ trẻ con một cách ấm êm, ngọt ngào như thế. Học hát ru con “ầu ơ, ví dầu” đâu có khó để đưa con vào giấc ngủ êm đềm, lại là cách ươm mầm nhân cách đẹp cho mỗi đứa trẻ ngay từ lúc trẻ còn trên nôi ấm!

Nhật Quỳnh