Đờn ca tài tử phục vụ du lịch: Sàng lọc và cách tân

Bàn đến việc đưa nghệ thuật Đờn ca tài tử (ĐCTT) Nam bộ phục vụ khách du lịch, là chuyện không mới. Tuy nhiên, bàn về cung cách phục vụ người xem như thế nào để ĐCTT mỗi tỉnh, thành phố có nét độc đáo riêng thì vẫn chưa có đáp án cụ thể. Xuôi về miệt đất phương Nam, ĐCTT như một đặc sản văn hóa - nghệ thuật phi vật thể mà tỉnh, thành phố nào cũng muốn “khoe sắc hương”. Nhưng, nếu không làm mới mình, đem ra chiêu đãi mãi thì “đặc sản” dù “ngon” vẫn dễ gây nhàm chán. Đó là điều chắc chắn!

Sàng lọc bài bản
Khi người làm du lịch chuyên nghiệp đất Chín Rồng ngồi lại với nhau trong những hội thảo, tọa đàm để bàn cho ra diện mạo sản phẩm du lịch vùng, thì người ta hay nhắc đến một tiềm năng văn hóa - nghệ thuật độc đáo chung của mảnh đất này, đó là ĐCTT. Đầu tháng 10 vừa rồi, Bạc Liêu đón đoàn khảo sát du lịch thuộc Tổng cục Du lịch (Bộ VH-TT&DL) đến khảo sát các sản phẩm du lịch ở 7 tỉnh vùng ĐBSCL, trong đó có Bạc Liêu. Nhân dịp này, Sở VH-TT&DL đã thiết kế một chương trình biểu diễn ĐCTT để phục vụ đoàn. Bên lề gặp gỡ các thành viên trong đoàn, chúng tôi đã nhận được những lời đóng góp chân thành. 
Có một ý kiến tôi cho là đáng chú ý nhất. Đó là, nghệ thuật ĐCTT Nam bộ có đến 20 bản Tổ. Trong những bài bản đó, có nhiều bản với tiết tấu vui vẻ, hồ hởi. Du khách đi đường xa mệt mỏi, khi xem văn nghệ hay thưởng thức nghệ thuật ĐCTT, người ta cần cái không khí đó. Đã mệt mỏi thì bài bản buồn như Nam Ai chỉ khiến người ta thêm… xuống tinh thần. Những bài ca ảo não sẽ không phù hợp cho du khách - dù đó có là nghệ thuật độc đáo như thế nào đi chăng nữa!
Thêm một hiến kế khác là khi chúng tôi làm việc cùng Công ty du lịch Vietravel tại TP. HCM, chị Tạ Thị Tú Uyên (Phó Giám đốc bộ phận phát triển sản phẩm và dịch vụ) dẫu chưa một lần đến Bạc Liêu nhưng tiếng tăm quê hương “Dạ cổ hoài lang” (DCHL) vẫn “kích thích” chị trong việc xây dựng sản phẩm du lịch cho nơi này. Chị chia sẻ: “Nghệ thuật ĐCTT thì nhiều tỉnh, thành Nam bộ có, nhưng DCHL thì chỉ có ở Bạc Liêu. Hơn nữa, nơi đây còn có Khu lưu niệm nghệ thuật ĐCTT Nam bộ và nhạc sĩ Cao Văn Lầu. Vậy sao Bạc Liêu không lấy bản DCHL làm “bản lề” trong phục vụ du lịch. Sẽ không khai thác chung chung về ĐCTT nữa mà xoáy vào DCHL. Xây dựng một kịch bản về DCHL biểu diễn tại khu lưu niệm chẳng hạn, hoặc chọn lọc những bài vọng cổ phát triển từ DCHL do người Bạc Liêu sáng tác. Điều đó sẽ tạo nên nét riêng để Bạc Liêu khác biệt với các tỉnh khi lấy ĐCTT phục vụ du lịch”.

Biểu diễn ĐCTT phục vụ đoàn khảo sát Tổng cục Du lịch Việt Nam tại Khu lưu niệm nghệ thuật ĐCTT Nam bộ và nhạc sĩ Cao Văn Lầu. Ảnh: H.T

Cách tân lời ca
Những tuồng xưa tích cũ, những câu chuyện lịch sử ngàn năm thời vua chúa, ông cha mở cõi, đánh giặc giữ nước là chủ đề quen thuộc trong nhiều bài bản ĐCTT. Với chính nghệ thuật này, đó là những lời hay ý đẹp, là những tinh hoa cần được bảo tồn, gìn giữ như những viên ngọc quý! Nhưng sự cách tân lời ca để ĐCTT mang nhịp thở thời đại, phù hợp với nhu cầu lớp người trẻ hôm nay là thật sự cần thiết! Nhất là khi ĐCTT đưa vào phục vụ rộng rãi đối tượng người thưởng thức. 
Chúng ta đã có những bài bản giới thiệu về vùng đất và con người Bạc Liêu như lời tự bạch bằng nghệ thuật bản sắc, rất độc đáo. Bên cạnh đó, đề cập đến quê bạn bằng chính lời ca tài tử vui tươi, hóm hỉnh, bằng phong thái ca ra bộ để giao lưu văn hóa, thể hiện sự hiểu biết về đất và người của những tỉnh, thành bè bạn, thiết nghĩ sẽ tạo ra sự hấp dẫn, cuốn hút người xem. Ví dụ như, bạn là người Bạc Liêu, đi du lịch xứ Bắc Ninh, lại được nghe những cô nàng xứ Bắc ca quan họ Bắc Ninh mà lời ca có nhắc về Bạc Liêu, Công tử Bạc Liêu, bác Sáu Lầu…, bạn chắc chắn sẽ thích thú và ngạc nhiên khi quê hương xứ sở của mình dịu ngọt, thắm tình trong làn hơi quan họ. Thế thì, sáng tác lời mới cho ĐCTT có nhắc về tên gọi, đặc điểm của những tỉnh, thành bè bạn thiết nghĩ nên là sự cách tân ĐCTT trong nhiệm vụ làm du lịch.
“ĐCTT phục vụ du lịch đã làm được một sứ mệnh vô cùng cao cả là mang tiếng đờn, lời ca chất chứa cả hồn dân tộc giới thiệu khắp thế giới, “bắt” bè bạn năm châu phải rung động theo nhịp rung động của tự tình dân tộc Việt Nam. Các nghệ nhân tài tử phục vụ du lịch, chính là những người chiến sĩ bảo vệ và truyền bá tinh hoa văn hóa dân tộc của chúng ta một cách tích cực” - có một nhận định chuẩn xác như thế về nhiệm vụ làm du lịch của ĐCTT. Nhưng “làm” như thế nào để ĐCTT thật sự hấp dẫn, còn tùy thuộc vào việc thiết kế sản phẩm du lịch cụ thể từ “nguồn tài nguyên” ĐCTT mà nhiều tỉnh, thành Nam bộ đều có.
nhật quỳnh