Tinh thần Tuyên ngôn Độc lập trường tồn cùng dân tộc!

Tuyên ngôn Độc lập của nước Việt Nam vang lên tại Quảng trường Ba Đình đầy nắng vào ngày 2/9/1945 báo hiệu Cách mạng tháng Tám kết thúc thắng lợi. Tuyên ngôn Độc lập 70 năm trước đánh dấu sự biến đổi chính trị - lịch sử to lớn, chưa từng có trong tiến trình lịch sử Việt Nam và là kết quả cuộc đấu tranh không sợ hy sinh để giành độc lập dân tộc.

Chủ tịch Hồ Chí Minh, người sáng lập ra Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á đã chỉ ra giá trị sống của con người khi mở đầu bản Tuyên ngôn lịch sử của dân tộc Việt Nam. Người khẳng định mọi người “có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”. Đó là một giá trị làm người do tạo hóa sinh ra, một lẽ phải không ai chối cãi được, một khát vọng ngàn đời của dân tộc ta, thế mà gần trăm năm nhân dân ta bị bọn thực dân đến “cướp đất nước ta, áp bức đồng bào ta. Hành động của chúng trái hẳn với nhân đạo và chính nghĩa”.

Nghi lễ xếp hình hình Tổ quốc của 12.000 thanh niên thủ đô chào đón Quốc khánh 2/9. Ảnh: B.T

Một dân tộc gan góc ngẩng cao đầu, dân tộc ấy “có quyền hưởng tự do và độc lập và sự thật đã thành một nước tự do độc lập”. Lời Tuyên bố khảng khái, đanh thép ấy là kết quả của cuộc đấu tranh gian khổ, hy sinh với biết bao máu xương của đồng bào, chiến sĩ. Kết quả ấy là nền độc lập dân tộc, là vị thế chính trị mới của người dân, vị thế làm chủ vận mệnh nước nhà. Thành quả này của Cách mạng tháng Tám mở ra một kỷ nguyên mới, to lớn trong lịch sử dân tộc - thời đại mà giá trị dân quyền và giá trị nhân quyền lần đầu tiên trong lịch sử nước nhà được khẳng định và tuyên bố được bảo vệ. Nhân dân ta giành chính quyền từ tay phát xít Nhật, nhưng thực dân Pháp muốn chiếm nước ta một lần nữa, nên ngày 19/12/1946, theo lời hiệu triệu của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân ta lại nhất tề đứng lên “ai có súng dùng súng, ai có gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân Pháp cứu nước” (Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến). Tuyên ngôn Độc lập lại vang lên trong trái tim mỗi người dân yêu nước: “Thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”. Cả nước đồng lòng, già trẻ, gái trai “quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”. Nước Việt Nam độc lập dưới sự lãnh đạo của Đảng đã bước vào hai cuộc trường chinh gian khổ, hy sinh, để làm nên Điện Biên Phủ chấn động địa cầu và đi đến mùa Xuân đại thắng, độc lập dân tộc được bảo toàn.

Thế giới đã đổi thay. Xu thế hòa bình, hợp tác, hữu nghị là dòng chảy chính của lịch sử đương đại. Tuy vậy, tư tưởng bá quyền, dân tộc chủ nghĩa cực đoan, sự tranh giành vị thế chi phối thế giới của các cường quốc vẫn còn đó. Một thế giới đa cực, đan xen các quan hệ, lợi ích khác nhau và chi phối sự vận động của thế giới. Nước ta cũng không nằm ngoài bối cảnh ấy. Một bối cảnh mà quyền lợi dân tộc được khẳng định là vĩnh cửu và đối tác chỉ tồn tại khi quyền lợi dân tộc còn hiện hữu. Cục diện thế giới hôm nay, bên cạnh bức tranh hòa hợp và trách nhiệm cộng đồng nhân loại, thì sự tương phản gay gắt giữa văn minh và bạo tàn, giữa chính nghĩa và phi nghĩa, giữa khát vọng hòa bình, hữu nghị với nguy cơ xung đột nóng, giữa liêm sỉ và lòng tham vô độ, giữa khát vọng hòa bình và âm ưu cơ bắp, giữa bình đẳng và chèn ép bằng sức mạnh quân sự, kinh tế… đang đặt ra những đòi hỏi mới trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, giữ gìn độc lập dân tộc...

Xa xưa, những vua minh, tôi hiền đã quy tụ lòng dân thành nội lực quốc gia, trên dưới một lòng, toàn dân dốc sức quyết bảo vệ giang sơn gấm vóc khi Tổ quốc lâm nguy trước họa xâm lăng. Không xưa lắm, một đảng chính trị hòa quyện sắt son cùng những người lao khổ kết nối thành sức mạnh vô biên, vùng lên chặt phá gông xiềng thực dân, phong kiến. Ngọn cờ chính nghĩa của nhân dân ta kết hợp sức mạnh chính nghĩa của thời đại, tạo ra một sức mạnh vô song để giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước. Nay, thời cuộc đổi thay, phải tự mình tạo dựng nội lực quốc gia về vật chất lẫn tinh thần để đủ sức bảo vệ nền độc lập. Thời nay càng rõ nét một sự thật: Không có bạn bè vĩnh viễn, không có kẻ thù truyền kiếp, chỉ có lợi ích quốc gia dân tộc là vĩnh hằng. Cho nên sự chi viện, hỗ trợ từ bên ngoài phụ thuộc rất nhiều vào lợi ích của đối tác. Xưa, đối tượng, đối tác rõ ràng, cụ thể. Nay, trong đối tác có đối tượng, trong đối tượng có đối tác, vừa hợp tác, vừa đấu tranh, vừa đấu tranh, vừa hợp tác. Một thế giới đa cực chi phối, tác động các nước, các mối quan hệ quốc gia, quốc tế. Xưa và nay, dân tộc ta đều ứng xử theo tinh thần “Dĩ bất biến, ứng vạn biến”, lấy cái chân lý, cái nguyên tắc ứng phó với muôn vàn đổi thay trong đời sống quốc gia, quốc tế. Cái bất biến ấy là độc lập dân tộc phải được bảo tồn, là tự chủ xác định con đường đi của dân tộc trong trào lưu chung của thời đại. Trong điều kiện toàn cầu hóa kinh tế và lợi ích quốc gia chi phối quan hệ đối ngoại, nếu nước ta không chủ động, sáng tạo trong phát triển sẽ bị cuốn hút vào cảnh lệ thuộc về kinh tế, kết cục lệ thuộc về chính trị. Nỗi nhục mất nước đã được rửa sạch bằng sự hy sinh của biết bao đồng bào, đồng chí, nhưng tiềm lực quốc gia chưa mạnh, đất nước vẫn còn nghèo. Bốn mươi năm thống nhất đất nước, ba mươi năm đổi mới, thành tựu đạt được có ý nghĩa lịch sử, mang tầm vóc thời đại nhưng trên nhiều lĩnh vực như công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ, giao thương, văn hóa, giáo dục, khoa học… vẫn còn không ít rào cản cho phát triển.

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng cảnh báo: “Nước độc lập mà người dân không được tự do, hạnh phúc thì độc lập ấy không có ý nghĩa gì”. Lòng dân là vận nước! Tự ta phải xây dựng nội lực nước nhà. Do đó, với tinh thần của Tuyên ngôn Độc lập 70 năm trước, hôm nay cả nước chung lòng phát triển kinh tế gắn với phát triển văn hóa, giáo dục, khoa học, công nghệ và bảo đảm an ninh - quốc phòng vững chắc. Để đạt được sự gắn kết ấy, một lực kéo quan trọng và mang tính quyết định là chính sách. Chính sách của Nhà nước phải thật sự của dân, do dân, vì dân thì mới đủ sức hấp dẫn lôi kéo trí và lực của trăm triệu người dân trong nước và hàng triệu đồng bào sinh sống ở nước ngoài chung tay góp trí và lực. Đó là chính sách xây dựng nội lực quốc gia - một chính sách có tầm nhìn chăm lo thực lực để mở rộng hội nhập quốc tế. Hội nhập quốc tế chỉ hiệu quả khi thực lực vững chắc. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khái quát hóa mối quan hệ này: “Thực lực là cái chiêng, ngoại giao là cái tiếng”. Cái “thực lực” và “cái tiếng” phải cùng cung bậc âm thanh cất lên bởi muôn dân, trước cộng đồng quốc tế để quy tụ bạn bè, để cảnh báo đối tượng. Giá trị và tinh thần của Tuyên ngôn Độc lập vốn được hun đúc bằng sức sống mấy ngàn năm dựng nước và giữ nước, nay trong bối cảnh quốc tế và trong nước có nhiều phức tạp khó lường, giá trị và tinh thần ấy cần tiếp tục được nhân lên bằng sức mạnh của toàn dân. Cách thức nhân lên các giá trị của Tuyên ngôn Độc lập chính là đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước phải được hoạch định từ hơi thở cuộc sống nhân dân mà thành. Phải coi chính sách là một nguồn lực phát triển quan trọng.

Sức sống Tuyên ngôn Độc lập mãi đồng hành cùng dân tộc. Trước thềm Đại hội XII của Đảng, chúng ta có quyền đòi hỏi và hy vọng đường lối phát triển đất nước của Đảng được hoạch định cụ thể, thiết thực để trên dưới đồng lòng, toàn dân chung sức dựng xây nội lực quốc gia, bảo tồn độc lập dân tộc trong mọi tình huống và để lòng dân hồ hởi vững tin “Xã tắc từ đây vững bền, Giang sơn từ đây đổi mới”.

PGS-TS Phạm Xuân Hằng