Giảm nghèo thời 4.0

Thời 4.0 - thời của những kỹ thuật công nghệ cao, của không gian ảo, giữa đời sống thực vẫn còn nhiều hộ nghèo với đủ thứ khó khăn bủa vây. Cho nên, thời đại nào thì xóa đói, giảm nghèo vẫn là nhiệm vụ, là trọng trách, là nghĩa cử đồng bào mấy ngàn năm trên đất Việt, người Việt. Nhưng ở thời đại số, chuyện giảm nghèo cũng đã rất khác...

Cán bộ ấp Tà Ben (xã Ninh Hòa, huyện Hồng Dân) thăm hỏi, hướng dẫn kỹ thuật trồng rau màu trong nhà lưới cho hộ nghèo. Ảnh: H.T

1. Hơn 10 năm trước, khi đi nhận đỡ đầu hộ nghèo theo phân công của UBND tỉnh, chúng tôi mang 3 triệu đồng tiền vốn xuống cho hộ nghèo ở một xã thuộc huyện Vĩnh Lợi. Quy trình được thực hiện chặt chẽ, hộ nghèo nhận vốn và sau đó mua cây, con giống về sản xuất hay phương tiện làm ăn với sự theo dõi kỹ càng của cán bộ xã, ấp. Để tăng tính “đảm bảo” cho việc sử dụng hiệu quả đồng vốn, cán bộ xã còn cẩn thận dặn dò thêm: vốn này là cho mượn làm ăn, cuối năm phải có dư để trả lại nghe! Tất nhiên là cuối năm chẳng đồng vốn nào phải trả lại, nhưng tác dụng thì rất rõ ràng: hộ nghèo đều sử dụng vốn đúng mục đích, thu nhập có tăng thêm - ít nhất là gỡ được bài toán về một phương tiện, một sinh kế cho cuộc sống trước mắt và có thể dành dụm cho lâu dài. Cuối năm, hộ nghèo được công nhận thoát nghèo vì đã có những tín hiệu tươi sáng, vì còn rất nhiều hoàn cảnh khó khăn hơn cần được giúp đỡ. Dù vậy, điều làm chúng tôi cứ day dứt là nhiều hộ trong số đó cuộc sống chỉ mới dừng ở mức cơ bản. Căn nhà tuềnh toàng, đơn sơ, bên trong cũng chẳng có phương tiện nghe nhìn. Thứ có giá trị nhất có lẽ là cặp heo được hỗ trợ hồi giữa năm, định đến Tết sẽ gả để mua sắm thêm chút đồ dùng và tiếp tục mua cặp heo mới về gầy dựng cho năm sau. Một quãng đường lắm gian nan cho những thành viên trong gia đình ấy vẫn còn ở phía trước nếu thật sự muốn bước qua cái nghèo…

2. Gần hết năm 2022, đôi vợ chồng trẻ Nguyễn Minh Hiếu và Bàn Thị Đào (cùng sinh năm 1986) vẫn còn đang tất tả với công việc kiếm sống hàng ngày ở một vùng quê nhỏ sâu trong ấp An Trạch Đông thuộc xã Vĩnh Trạch (TP. Bạc Liêu). Ở gia đình nhỏ này, tôi bắt gặp những hoàn cảnh đã từng thấy, từng chia sẻ, hỗ trợ và cả nỗi lo lắng trong thời gian thực hiện nhiệm vụ đỡ đầu hộ nghèo. Hai vợ chồng đều là lao động phổ thông, gặp nhau ở Bình Dương trong những ngày rời quê tìm cuộc sống mới. Lập gia đình, vợ chồng con cái lại dắt díu nhau về quê sau những năm tháng vất vả nơi xứ người. Căn nhà lụp xụp, xiêu vẹo chở che 5 phận người - 2 vợ chồng và 3 con nhỏ cùng với thu nhập không ổn định đã đủ cho gia đình này có tên trong danh sách hộ nghèo của xã. Hồi giữa năm, vợ chồng được hỗ trợ cặp heo để làm vốn tích lũy ban đầu - một giải pháp thường thấy trong công tác giảm nghèo của địa phương. Nỗi lo của những người làm công tác ở ấp là với bấy nhiêu sự hỗ trợ, họ chưa đủ điều kiện để thoát nghèo! May thay, tháng 8/2022, gia đình được một tổ chức từ thiện hỗ trợ vốn để xây căn nhà cứng cáp (cùng với sự giúp đỡ của người thân). Cũng may thay, người chồng rất chăm chỉ làm ăn, nhận làm bất kỳ công việc gì bà con trong ấp nhờ đến, còn tranh thủ bán thêm cây gỗ từ đồng vốn mượn được của người thân; vợ thì ở nhà may vá, đưa rước con, chăm lo nhà cửa. Trong nhà có chiếc ti-vi cũ, một chiếc xe máy làm phương tiện, 3 đứa trẻ được đến trường. Cho nên cuối năm họ đã đủ điều kiện thoát nghèo, con đường phía trước có thể chưa hết khó khăn nhưng đã bớt gập ghềnh hơn…

Chị Bàn Thị Đào chăm chỉ làm việc trong căn nhà khang trang vừa được hỗ trợ.

3. Thời 4.0, thời của cuộc sống số, của những điều đã vượt qua giới hạn thông thường, để một người nghèo “không bị bỏ lại phía sau” thì không chỉ duy nhất nhờ đồng vốn đổ vào để tạo sinh kế hay gọi nôm nay là trao cần câu mà còn phải thêm nhiều phương tiện cho chiếc cần câu ấy câu được cá to, để đồng vốn đổ vào thật sự hiệu quả. Cho nên chúng ta đã nghe về “giảm nghèo đa chiều” - một hộ nghèo không còn nghèo nữa khi thu nhập trên mức chuẩn cùng nhiều tiêu chí kèm theo: nhà 3 cứng, có phương tiện nghe nhìn, đi lại, nhà vệ sinh hợp quy chuẩn, trẻ em được đến trường... Nói cách khác, gần 11.500 hộ nghèo (chiếm 5,09%) trong tỉnh (theo kết quả điều tra năm 2022) muốn thoát nghèo thì ngoài nâng cao mức thu nhập còn phải đảm bảo được mức sống tối thiểu, tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản. Giảm nghèo đa chiều, không thể cứ hỗ trợ cặp heo, chiếc xe máy để chạy xe ôm kiếm sống mặc cho căn nhà còn dột nát, mặc cho những đứa trẻ mới biết mặt con chữ đã nghỉ học…

Hội LHPN xã Vĩnh Hưng (huyện Vĩnh Lợi) tặng vườn cây cho hội viên phụ nữ có hoàn cảnh khó khăn. Ảnh: T.Q

Nội dung được chú ý nhất trong Nghị quyết 13 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh khóa XVI về giảm nghèo bền vững đến năm 2025 là yêu cầu xác định rõ nguyên nhân làm cho “nghèo đa chiều”. Trong thời đại 4.0, đó là lao động thiếu sinh kế, thiếu kỹ năng nghề nghiệp, chất lượng nguồn nhân lực thấp, khó tiếp cận việc làm dẫn đến thu nhập thiếu bền vững. Hiệu quả kết nối giữa sản xuất với thị trường tiêu thụ sản phẩm, phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị kém, chưa giải quyết được vấn đề thiếu đất sản xuất, nhà ở… Những nguyên nhân có vẻ ở tầm vĩ mô nhưng tác động ngày càng rõ ràng đến từng gia đình, khiến họ cứ loay hoay trong nghèo khó dù đã rất nỗ lực sản xuất, lao động. Vì vậy giải pháp cũng phải đa chiều, đồng bộ, việc hỗ trợ không chỉ “đúng” mà còn phải “trúng”. Đã qua rồi cái thuở cứ đi xuống trao vốn là tất yếu hộ nghèo sẽ thoát nghèo, những nhiệm vụ giảm nghèo trong giai đoạn mới đòi hỏi sự linh hoạt, phù hợp, tiên tiến để hộ nghèo không chỉ giảm nghèo về vật chất mà cả về kiến thức, thông tin, kỹ năng hội nhập với cộng đồng…

Bởi trong thời đại 4.0, thế giới ngày càng đa chiều, phức tạp, những biến cố dù nhỏ ở một nơi rất xa cũng có thể ảnh hưởng đến thu nhập, mức sống của một gia đình nhỏ như gia đình của vợ chồng Hiếu - Đào ở sâu trong ấp An Trạch Đông. Giảm nghèo giữa cuộc cách mạng công nghệ đang mạnh dần đòi hỏi hộ thoát nghèo phải thật sự bền vững trong thuộc tính “đa chiều”. Và chúng ta hoàn toàn có thể thực hiện tốt điều đó với một quyết tâm như trước đây cả hệ thống chính trị đã cùng quyết tâm!

Thanh Lâm