Ứng dụng số để giữ chân người trẻ với văn hóa - nghệ thuật truyền thống

Sự bùng nổ, thay đổi nhanh chóng của công nghệ và các thiết bị điện tử đã và đang tác động đến hành vi, suy nghĩ, thói quen của người trẻ. Họ dành phần lớn thời gian cho mạng xã hội, giải trí trên các thiết bị thông minh và không còn mặn mà với các loại hình văn hóa - nghệ thuật (VH-NT) truyền thống của dân tộc. Điều này gây ra những tác động khôn lường, khiến một số loại hình đứng trước nguy cơ mai một. Đã đến lúc tổ chức Đoàn các cấp phải tính đến bài toán ứng dụng số trong bảo tồn và phát huy các loại hình VH-NT truyền thống đặc sắc để góp sức giữ chân người trẻ.

Tự hào vùng đất VH

VH-NT truyền thống của dân tộc bao gồm các hình thức biểu đạt NT, phong tục tập quán, lễ hội, âm nhạc, múa hát, kiến trúc, điêu khắc… được sáng tạo và lưu truyền qua nhiều thế hệ trong một cộng đồng dân tộc. Chúng mang đậm dấu ấn của lịch sử, địa lý và cuộc sống sinh hoạt của người dân. Chúng ta tự hào về một nền VH Việt Nam thống nhất trong đa dạng với truyền thống hàng ngàn năm lịch sử. Trong đó, những nét VH độc đáo của dân tộc là tài sản quý giá của đất nước, góp phần tạo nên nền VH Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Bạc Liêu - mảnh đất giàu bản sắc VH với sự cộng cư lâu đời của 3 dân tộc anh em Kinh - Khmer - Hoa đã sản sinh, phát triển nhiều loại hình NT truyền thống. Và hiện nay, tỉnh có 7 loại hình di sản VH phi vật thể, như: Lý con sáo Bạc Liêu, Nói thơ Bạc Liêu, các bản vọng cổ tiêu biểu, Hò chèo ghe Bạc Liêu, chữ Khmer trên lá, điệu múa Rôm-vông, bản “Dạ cổ hoài lang”. Đặc biệt, NT Đờn ca tài tử Nam Bộ đã được UNESCO công nhận là Di sản VH phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2014. Dù mang giá trị độc đáo, song với lịch sử hình thành lâu đời cộng với sự tác động của nhiều yếu tố nên các loại hình NT truyền thống này đang gặp khó khăn trong việc bảo tồn, phát huy giá trị.

Bạn trẻ Lý Nhật Hào (Bí thư Chi đoàn Vận hành sửa chữa thiết bị điện lạnh, Trường cao đẳng Nghề Bạc Liêu) băn khoăn: “Giữa thời buổi khán giả, đặc biệt là khán giả trong độ tuổi thanh thiếu niên có quá nhiều lựa chọn về hình thức giải trí, thường xuyên dành phần lớn thời gian cho mạng xã hội, giải trí trên các thiết bị thông minh, không mấy quan tâm đến các loại hình VH-NT truyền thống của dân tộc… thì nguy cơ mai một, thách thức mất dần sức hút đối với người xem, người cảm thụ trẻ tuổi đối với các loại hình VH-NT truyền thống đang hiện hữu. Nên thiết nghĩ, việc ứng dụng chuyển đổi số (CĐS) là xu thế bắt buộc để giúp các loại hình NT truyền thống ở Bạc Liêu chuyển mình, thích ứng với sự phát triển trong tình hình mới, cũng như góp phần bảo tồn, phát huy giá trị trong đời sống hiện đại”.

Các bạn trẻ tìm hiểu thông tin về các di tích lịch sử, văn hóa thông qua quét mã QR tại các điểm đến. Ảnh: Đ.K.C

Ứng dụng số để bảo tồn

Trăn trở của bạn trẻ Nhật Hào cũng là nỗi lo lắng chung của những ai đặt trọn tình yêu, tâm huyết vào các loại hình VH-NT truyền thống của dân tộc. Càng nhận thức rõ tầm quan trọng của các loại hình VH-NT truyền thống với đời sống VH, tinh thần người trẻ, cũng như thách thức thời đại đối với các loại hình thì Đoàn Thanh niên các cấp, đặc biệt là những người trẻ đang gánh trên vai trọng trách chấn hưng VH cần phải chung tay thực hiện đồng bộ các giải pháp tích cực, sáng tạo và phù hợp với tâm lý của thanh thiếu niên.

Theo đó, ngoài việc tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục nhằm nâng cao nhận thức, hiểu biết về VH-NT truyền thống các dân tộc cho TN, giúp họ cảm nhận sâu sắc những cái hay, cái đẹp, giá trị nhân văn sâu sắc của VH-NT truyền thống; từ đó nâng lên thành niềm tự hào dân tộc, ý thức trách nhiệm, quyết tâm hành động của tuổi trẻ trong việc bảo tồn và phát huy những giá trị VH-NT, thì yếu tố quan trọng nhất vẫn là áp dụng CĐS để tạo ra nhiều sản phẩm sáng tạo. Điển hình như tuổi trẻ toàn tỉnh đã ứng dụng số trong xây dựng và triển khai gắn mã QR tại các địa chỉ đỏ, di tích lịch sử, VH trên địa bàn, nhằm cung cấp thông tin, thuyết minh tự động trong quảng bá VH-NT, du lịch cho người dân và du khách. 

Tùy tình hình thực tế tại địa phương, Đoàn Thanh niên các cấp trong tỉnh còn phối hợp áp dụng CĐS tạo không gian lưu trữ an toàn trên không gian mạng, không lo bị thất thoát bằng cách tổ chức các hoạt động thu thập, ghi hình, ghi âm các tác phẩm NT dân gian, các điệu múa truyền thống, làn điệu dân ca, câu chuyện truyền miệng, bản chuẩn “Dạ cổ hoài lang”, 20 Bản tổ Đờn ca tài tử... để tạo ra một kho tàng số phong phú và đa dạng. Đồng thời, xây dựng hệ thống dữ liệu số để phân loại, quản lý và bảo quản các tài liệu đã số hóa, đảm bảo tính chính xác và dễ truy cập. Cùng với đó là tạo các nền tảng trực tuyến để chia sẻ kho tàng số này đến cộng đồng, cả trong nước và quốc tế, giúp bảo tồn và quảng bá giá trị VH-NT dân tộc. Với cách làm này sẽ giúp khán giả, nhất là người trẻ (đối tượng sử dụng mạng xã hội, nền tảng công nghệ số phổ biến) yêu hơn VH-NT truyền thống.

Không dừng lại ở đó, tổ chức Đoàn các cấp còn mời các nghệ nhân, chuyên gia về NT truyền thống dân tộc tổ chức các lớp học trực tuyến, giúp người trẻ tiếp cận, làm quen với các loại hình NT này. Đồng thời, tạo ra các diễn đàn, nhóm trên mạng xã hội để kết nối những người yêu thích VH-NT truyền thống, tạo điều kiện cho họ chia sẻ, trao đổi và học hỏi lẫn nhau. Tổ chức các buổi biểu diễn trực tuyến, các cuộc thi trực tuyến để quảng bá; kết hợp phát trực tiếp các buổi biểu diễn NT truyền thống trên các nền tảng mạng xã hội của các cấp bộ Đoàn - Hội quản lý để thu hút lượng lớn khán giả là thanh thiếu niên.

Song song đó, tổ chức Đoàn các cấp còn tiếp tục phát triển và nâng cao chất lượng hệ thống kết nối các Fanpage, trang mạng xã hội từ tỉnh đến cơ sở cũng như App Thanh niên Việt Nam; xây dựng và phát triển các trang mạng xã hội, kênh thông tin có quy mô lớn, đủ mạnh của tổ chức Đoàn, thật sự trở thành những kênh chủ chốt trong bảo tồn, phát triển, quảng bá VH dân tộc trên Internet, mạng xã hội, tạo hiệu ứng lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng. Xây dựng phương án triển khai hiệu quả Chương trình “Giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống VH cho thanh thiếu nhi trên không gian mạng”.

Là thế hệ thanh niên thời đại mới - những trí thức của đất nước, mỗi người trẻ hãy tham gia gìn giữ và phát huy các loại hình VH-NT truyền thống của dân tộc trên các nền tảng công nghệ số, tạo không gian mạng an toàn, lành mạnh để VH thật sự là nền tảng tinh thần vững chắc, luôn “soi đường cho quốc dân đi” như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định.

Kim Trúc