Cải cách đơn vị sự nghiệp công lập

Một trong những nội dung quan trọng mà Hội nghị lần thứ 6 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng xem xét là Đề án đổi mới cơ chế quản lý, cơ chế tài chính và tổ chức lại hệ thống các đơn vị sự nghiệp công lập. Đây cũng là vấn đề được đông đảo cán bộ, công chức, viên chức và người dân cả nước đặc biệt quan tâm.

Phát biểu khai mạc hội nghị vào giữa tuần qua, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: “Việc đổi mới tổ chức, nâng cao chất lượng dịch vụ và hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập là hết sức cần thiết, có ý nghĩa chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, nhân văn hết sức sâu sắc, góp phần vào sự nghiệp phát triển đất nước nhanh và bền vững theo định hướng xã hội chủ nghĩa, thể hiện tính ưu việt của chế độ ta”.

Toàn cảnh Hội nghị lần thứ 6 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Ảnh: TTXVN

Đơn vị sự nghiệp công lập được hiểu là các tổ chức của Nhà nước cung cấp các dịch vụ công, như: Giáo dục, y tế, nghiên cứu khoa học, dịch vụ công cộng... Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tính đến thời điểm này, cả nước có khoảng 58 ngàn đơn vị sự nghiệp công lập với 2,5 triệu biên chế (chưa kể đến tổ chức, biên chế trong công an, quân đội và khu vực doanh nghiệp Nhà nước).

Đơn vị sự nghiệp công lập có vai trò rất quan trọng trong bộ máy Nhà nước nhưng cũng đang là gánh nặng cho ngân sách Nhà nước. Hiện mới chỉ có gần 4% đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ được tài chính, hơn 22% tự bảo đảm được một phần và còn lại  khoảng 74% là ngân sách Nhà nước phải bảo đảm toàn bộ.

Trong những năm qua, để nâng cao chất lượng dịch vụ công và giảm bớt sức ép lên ngân sách, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm đổi mới đơn vị sự nghiệp công lập, khuyến khích xã hội hóa một số loại hình dịch vụ công. Tuy nhiên, do việc tổ chức còn thiếu bài bản, cơ chế thiếu minh bạch, dẫn tới hiệu quả thấp, thậm chí còn gây bức xúc trong xã hội như chuyện “lạm thu” đầu năm học.

Người dân đang kỳ vọng vào hội nghị lần này, Trung ương Đảng sẽ đưa ra được những quyết sách, giải pháp cụ thể để đổi mới căn bản, toàn diện và đồng bộ hệ thống đơn vị sự nghiệp công lập, đảm bảo tinh gọn, hiệu quả, trước hết đảm nhận tốt vai trò cung ứng dịch vụ sự nghiệp công cơ bản, thiết yếu và nâng cao khả năng tiếp nhận dịch vụ cho mọi tầng lớp nhân dân. Đồng thời sẽ giảm mạnh tỷ trọng chi ngân sách cho đơn vị sự nghiệp công lập, tạo điều kiện để cơ cấu lại ngân sách Nhà nước và cải cách tiền lương.

Để đạt được các mục tiêu nói trên, chỉ Nghị quyết của Trung ương chưa đủ, cần phải có sự chung sức, đồng lòng của toàn Đảng, toàn dân, sự vào cuộc của toàn xã hội. Trước hết, cần phải có cuộc rà soát lại các đơn vị sự nghiệp công lập, hạn chế tối đa việc lập mới đơn vị sự nghiệp công lập. Sắp xếp lại các đơn vị sự nghiệp công lập theo hướng một đơn vị có thể cung ứng nhiều dịch vụ cùng loại, qua đó khắc phục chồng chéo, dàn trải, trùng lặp chức năng, nhiệm vụ. Đẩy mạnh xã hội hóa, thu hút đầu tư tư nhân, bảo đảm công bằng, bình đẳng giữa các đơn vị sự nghiệp công lập với ngoài công lập. Chuyển các đơn vị sự nghiệp đủ điều kiện thành công ty cổ phần…

Song song và đồng bộ với việc sắp xếp lại các đơn vị sự nghiệp công lập là đổi mới cơ chế tài chính, mạnh dạn chuyển đổi cơ chế từ thu phí sang giá dịch vụ. Ngân sách Nhà nước chỉ nên tập trung bảo đảm đầu tư cho các dịch vụ công cơ bản, thiết yếu như: Giáo dục mầm non, phổ thông, y tế dự phòng, y tế cơ sở, khám chữa một số bệnh đặc biệt như phong, lao, tâm thần, bảo trợ xã hội… và cho các đơn vị sự nghiệp công lập ở vùng sâu, vùng dân tộc thiểu số. Phần còn lại sẽ dựa chủ yếu vào đầu tư tư nhân, xã hội hóa…

Cải cách đơn vị sự nghiệp công lập đang là mệnh lệnh của cuộc sống nhưng cũng là mặt trận đầy gian nan. Nguyện vọng của đông đảo nhân dân mong muốn mệnh lệnh này phải được thực hiện nghiêm và thực hiện càng sớm càng tốt. 

ĐỖ PHÚ THỌ