Festival Muối:​ Từ ý tưởng thành hiện thực...

“Festival muối Bạc Liêu - Tại sao không?”, năm 2021, đó chỉ là một câu hỏi nằm trong tựa bài viết trên báo Bạc Liêu, cũng là mong mỏi của những người có trách nhiệm muốn nâng tầm giá trị hạt muối, là kỳ vọng của chính những diêm dân phơi mình trong nắng gắt, dầm chân dưới vị mặn rát của muối, của gió biển... Để rồi đến bây giờ, một Festival nghề Muối đang trải ra trước mắt chúng ta những con đường tương lai đầy kỳ vọng cho hạt muối Việt Nam và cho nghề muối định hình hơn trăm năm ở Bạc Liêu.

1. Không biết cơ duyên nào, hay đơn giản chỉ bởi tự đặt nặng trách nhiệm cho bản thân rằng phải chăm lo cho những diêm dân cần lao làm nên hạt muối, làm cho nghề muối Bạc Liêu nay trở thành di sản của Việt Nam, mà có một vị đại biểu Quốc hội (ĐBQH) luôn đau đáu với câu chuyện làm sao để “đổi đời” cho diêm dân, “khoác áo mới” cho hạt muối đầy giá trị. Cho nên đã nhiều lần, ông đưa hạt muối lên bàn nghị sự! Đó Là Phó Trưởng đoàn chuyên trách đoàn ĐBQH tỉnh Bạc Liêu - Nguyễn Huy Thái. Ông từng đem câu chuyện về hạt muối đến nghị trường của các kỳ họp thứ 5, kỳ họp thứ 6 Quốc hội khóa XIV để chất vấn Bộ trưởng Bộ Tài chính về kho dự trữ muối quốc gia có tích lượng dự trữ 9.000 tấn đặt tại xã Điền Hải (huyện Đông Hải) sau nhiều năm thi công vẫn chưa hoàn thành. Câu chuyện về hạt muối Bạc Liêu đã liên tục được đưa lên bàn nghị sự ngay cả trước khi nghề muối Bạc Liêu được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của quốc gia vào cuối năm 2020.

Rồi sau đó, nỗi băn khoăn về hạt muối cũng đã khiến một vị ĐBQH khác phải về Bạc Liêu, đặt chân lên đồng muối Điền Hải của Bạc Liêu để nghe và “thấm” những vất vả của diêm dân cũng như những gửi gắm của người làm muối. Ông là Giáo sư- Anh hùng lao động Nguyễn Anh Trí, ĐBQH TP Hà Nội đã từng hiểu về nghề muối và giờ, khi mục sở thị, ông kết luận đầy tâm huyết: “Công nghệ làm muối không thể phức tạp hơn công nghệ y khoa, chữa bệnh, cấy tế bào gốc được! Cho nên, nếu thiếu công nghệ thì mình phải đi mua, còn thiếu chuyên gia thì hoàn toàn có thể mời chuyên gia để phát triển nghề muối...”. Theo ông, cơ sở vật chất, kỹ thuật công nghệ, tìm đầu ra, tìm thị trường cho hạt muối, một cái nhìn tổng thể, những người có tầm nhìn tổng thể là những mấu chốt cho tương lai nghề muối.

Lễ công bố Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia “Nghề làm muối ở Bạc Liêu” năm 2020. Ảnh: C.T

2. “Nói đến Festival Muối, tôi hình dung ngay những hoạt động có thể bày ra trong những ngày lễ hội tôn vinh nghề nhọc nhằn và hạt muối mang thương hiệu Ba Thắc - Bạc Liêu. Chúng ta sẽ tổ chức trình diễn mô hình nghề làm muối, các công đoạn làm ra hạt muối, trưng bày những vật dụng của diêm dân, triển lãm những hình ảnh đẹp về đồng muối, về chân dung lao động cật lực của diêm dân trên đồng muối trắng; tổ chức hội thi ẩm thực với những món ăn chế biến từ muối Bạc Liêu, đặc biệt là giới thiệu cho bằng được những thức chấm độc đáo từ muối Bạc Liêu, như muối tiêu chanh, muối ớt chanh, muối tôm… Một buổi biểu diễn Đờn ca tài tử hát về hạt muối Bạc Liêu sẽ làm cho Festival thắm tình hơn!”... Là một đoạn trong bài viết “Festival Muối Bạc Liêu - Tại sao không?” trên đã đề cập (đăng trên báo Bạc Liêu tháng 8/2021). Tất cả những gợi mở cách đây hơn 3 năm trước đã trở thành những hoạt động chính trong Festival nghề Muối Việt Nam - Bạc Liêu 2025!

3. Báo Bạc Liêu, từ ngày tái lập tỉnh đến nay, trên mỗi ấn phẩm Xuân gần như đều có bài viết về muối! Có thể liệt kê những tác phẩm như: “Hạt muối lên ngôi” (báo Xuân 1997), “Ghi ở vùng muối” (báo Xuân 1998), “Bạc Liêu muối mặn” (báo Xuân 2001), “Chút tâm tình với hạt muối Bạc Liêu” (báo Xuân 2006), “Thương lắm muối ơi” (báo Xuân 2010), “Xây dựng thương hiệu muối Bạc Liêu” (báo Xuân 2015); “Nâng tầm hạt muối Bạc Liêu” (báo Xuân 2017)... Đặc biệt, “Tình muối” là một bài báo được đặt thành chủ đề của báo Bạc Liêu Xuân Giáp Thìn 2024 với 5 bài báo viết về muối - tuyên truyền đậm nét cho Festival muối đang sắp diễn ra!

Tất cả những bài viết, ý tưởng của nhiều tác giả đều hướng đến việc khôi phục và phát triển nghề muối, làm sao để hạt muối lên ngôi, nguyện vọng của bà con diêm dân, mong sao muối “được giá”, người làm muối sống được bằng nghề muối; tầm nhìn xa hơn là phải mở rộng không gian tư duy về hạt muối, sản phẩm muối và ngành hàng muối; chuyển từ tư duy sản xuất muối sang tư duy kinh tế muối...

...Miên man những câu chuyện xưa - nay về hạt muối, nghề muối, mới nhận ra có một tình yêu dành cho hạt ngọc của biển, hạt làm nên vị mặn mòi không thể thiếu trong mâm cơm của chúng ra. Người ta yêu muối và nghề muối bởi những nhọc nhằn nặng vai, bỏng da rát thịt của đời diêm dân làm nên giá trị hạt muối. Và vì yêu nên nhen nhóm những ý tưởng làm vơi đi những nhọc nhằn đời diêm dân, và xa hơn là nâng tầm giá trị hạt muối vốn mang nhiều giá trị hơn là một gia vị thông thường! Những ý tưởng ấy đã tiệm cận đến hiện thực rồi.

Một nền công nghiệp muối ở Bạc Liêu nói riêng và Việt Nam nói chung là ước mơ không xa tầm tay khi có những điều chỉnh hợp lý, đầu tư đúng và quyết tâm cao. Khi ấy nghề muối Việt Nam sẽ phát triển mạnh mẽ, đời sống diêm dân sẽ hết khổ. Festival muối sẽ mở ra câu chuyện mới cho hạt muối và nghề muối...

CẨM THÚY