Phát huy vai trò doanh nghiệp trong bao tiêu hàng nông, thủy sản

Thực tế cho thấy, việc doanh nghiệp (DN) liên kết sản xuất và bao tiêu hàng nông, thủy sản cho nông dân đóng vai trò rất quan trọng. Đây không chỉ là nhu cầu tất yếu cho phát triển bền vững, mà còn là yêu cầu mang tính bắt buộc trong sân chơi toàn cầu liên quan đến chuỗi giá trị và truy xuất nguồn gốc, xuất xứ sản phẩm.

THIẾU TRÁCH NHIỆM TRONG LIÊN KẾT

Tuy nhiên phải thừa nhận rằng, vai trò của DN tỉnh nhà chưa được phát huy tốt trong liên kết và bao tiêu sản phẩm. Kéo theo đó là tình trạng sản xuất manh mún của nông dân và chưa hình thành nên những vùng sản xuất hàng hóa với quy mô lớn. Mỗi năm Bạc Liêu sản xuất hơn 1 triệu tấn lúa hàng hóa, nhưng việc thực hiện liên kết sản xuất và tiêu thụ chỉ chiếm hơn 48% diện tích gieo trồng. Còn liên kết sản xuất và tiêu thụ tôm chỉ chiếm 2,53% diện tích nuôi trồng thủy sản. Đặc biệt, hạt muối vốn được xem là thế mạnh đặc thù của Bạc Liêu, nhưng sản lượng được bao tiêu cũng dừng ở con số 5,52% tổng sản lượng của tỉnh.

Sự yếu kém trong bao tiêu hàng hóa bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, nhưng nguyên nhân chính vẫn là quy mô và năng lực của DN. Muốn liên kết sản xuất và bao tiêu sản phẩm cho nông dân, thì bản thân DN phải có nhiều vốn để đầu tư toàn bộ quy trình sản xuất khép kín theo chuỗi. Thế nhưng, phần lớn các DN của tỉnh là DN nhỏ và siêu nhỏ nên khó tham gia thực hiện liên kết này. Cho nên, đến nay vẫn còn tồn tại một thực trạng, DN chỉ thực hiện mô hình liên kết một phần hay đặt cọc khi đến thu hoạch sẽ bao tiêu. Cụ thể trong sản xuất lúa, các DN nhỏ hoặc thương lái (cò lúa) chỉ đặt cọc cho nông dân vài triệu đồng/ha để làm tin và hứa đến lúc thu hoạch sẽ thu mua toàn bộ lúa của nông dân. Hạn chế lớn nhất của hình thức liên kết này là nông dân thường “bẻ kèo”, nếu giá lúa tăng sẽ trả cọc, hoặc chỉ bán một phần cho DN, còn lại sẽ bán cho thương lái khác. Ngược lại, khi giá lúa giảm thì DN hoặc “cò lúa” đặt cọc cũng “quay lưng” vì không thể mua lúa với giá thị trường khi thỏa thuận đặt cọc trước đó với giá lúa thu mua cao so với thời điểm thu hoạch. Kiểu liên kết này còn kéo theo một hệ lụy khác, đó chính là không thể xây dựng được các cánh đồng lớn, không tạo được vùng nguyên liệu tập trung và sản phẩm làm ra không đồng nhất về chủng loại, chất lượng chỉ vì hợp đồng dễ bị phá vỡ và không xây dựng được niềm tin, trách nhiệm trong liên kết.

Nông dân huyện Hòa Bình vận chuyển lúa bán cho thương lái. Ảnh: K.T

XÂY DỰNG DOANH NGHIỆP “ĐẦU TÀU”

Để giải quyết những khó khăn trong sản xuất và phát huy được vai trò của DN thì một trong những giải pháp hàng đầu hiện nay là tập trung xây dựng những DN “đầu tàu” trong liên kết và bao tiêu gắn với từng mặt hàng nông, thủy sản thế mạnh. Muốn vậy, cần có sự tham gia đầu tư của các ngân hàng trong khai thông đồng vốn đầu tư, tăng hạn mức tín dụng, hỗ trợ lãi suất cho vay, nhất là vào giai đoạn đầu vụ và cuối vụ thu hoạch. Sự đồng hành của các ngân hàng sẽ tiếp sức cho sản xuất và góp phần hình thành nên những DN đủ mạnh phục vụ cho phát triển “tam nông”.

Bên cạnh đó, tập trung xây dựng, củng cố các hợp tác xã (HTX) để các HTX này liên kết với DN nhằm chủ động tránh tình trạng liên kết nhỏ lẻ với quy mô nông hộ rất dễ bị phá vỡ hợp đồng khi có sự biến động về giá, thị trường tiêu thụ. Đồng thời, trong thực hiện hợp tác, liên kết, HTX và nông dân phải thật sự đồng hành và chia sẻ khó khăn cùng DN, nhất là khi giá cả thị trường gặp biến động lớn. Qua đó, thực hiện đúng hợp đồng đã cam kết và tạo niềm tin cho DN an tâm tiếp tục đầu tư hợp tác lâu dài.

Mặt khác, phát huy tối đa các trang thương mại điện tử trong việc chủ động cung cấp thông tin, dự báo và đa dạng hóa về thị trường tiêu thụ, tránh tình trạng bị lệ thuộc vào một DN hay một thị trường dễ bị chèn ép giá. Cùng với đó, quy hoạch và hướng đến sản xuất theo nhu cầu hay đặt hàng, tránh tình trạng sản xuất tự phát, manh mún và không chủ động về đầu ra. Đồng thời, quan tâm đến quảng bá, hướng đến xây dựng những sản phẩm hàng hóa có chất lượng, sức cạnh tranh cao và mang lại nhiều giá trị gia tăng.

KIM TRUNG