Bỏ sổ hộ khẩu - người dân được hưởng lợi

Với đề nghị chuyển hoàn toàn việc quản lý cư trú sang phương thức mới của Bộ Công an, sổ hộ khẩu, sổ tạm trú sẽ hết giá trị từ thời điểm 1/7/2021. Việc bỏ hộ khẩu giấy là góp phần tiến tới công khai, minh bạch, đơn giản hóa giấy tờ, giảm thời gian, chi phí, xóa bỏ các thủ tục hành chính (TTHC) còn rườm rà, dễ bị lợi dụng để gây phiền hà cho người dân. Bên cạnh đó còn bảo đảm tốt hơn việc thực hiện quyền tự do cư trú của công dân theo Hiến pháp.

QUYỂN SỔ QUYỀN LỰC

Cách thức quản lý dân cư bằng sổ hộ khẩu hiện nay đã có tuổi đời gần 70 năm, gắn liền với rất nhiều thủ tục quản lý hành chính quan trọng đối với công dân như mua bán nhà đất, khám chữa bệnh, học tập, lao động… Việc quản lý dân cư bằng sổ hộ khẩu không chỉ gây nhiều khó khăn, rườm rà cho công dân khi đi làm các TTHC mà còn tốn kém, lãng phí cho ngân sách nhà nước. Đó là còn chưa nói đến tình trạng tiêu cực, tìm mọi cách để có sổ hộ khẩu ở những địa bàn bị siết chặt việc thay đổi nơi cư trú như những thành phố lớn, những khu vực phường trung tâm tỉnh, thành để có chỗ làm tốt, chỗ học tốt, chỗ ở tốt. Nhiều quy định kéo theo của hộ khẩu vô hình trung đã khiến quyển sổ nhỏ có nhiều quyền lực, mà nhiều người phải chạy vạy khắp nơi để có nó, do đó phát sinh tiêu cực là điều khó tránh khỏi.

Khi sổ hộ khẩu không còn giá trị, hàng loạt TTHC có nội dung liên quan đến sổ hộ khẩu, sổ tạm trú như: tách sổ hộ khẩu; cấp đổi sổ hộ khẩu; cấp lại sổ hộ khẩu; điều chỉnh những thay đổi trong sổ hộ khẩu; xóa đăng ký thường trú; xác nhận việc trước đây đã đăng ký thường trú; hủy bỏ kết quả đăng ký thường trú trái pháp luật; cấp giấy chuyển hộ khẩu; cấp đổi sổ tạm trú; cấp lại sổ tạm trú; điều chỉnh những thay đổi trong sổ tạm trú; gia hạn tạm trú; hủy bỏ đăng ký tạm trú trái pháp luật… sẽ được bãi bỏ hoặc thay đổi bằng hình thức quản lý mới: thông qua mã số định danh cá nhân, cập nhật thông tin trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu về cư trú.

BỎ SỔ HỘ KHẨU, THAY ĐỔI TƯ DUY MỘT THẾ HỆ

Việc đổi mới phương thức quản lý cư trú của công dân từ cách thức thủ công, truyền thống bằng sổ hộ khẩu, sổ tạm trú và các tàng thư văn bản sang quản lý bằng số hóa, có kết nối thông suốt giữa các cơ quan qua hệ thống các Cơ sở dữ liệu và số định danh cá nhân là hoàn toàn phù hợp với xu thế hiện nay. Bỏ sổ hộ khẩu giấy chính là bỏ cách quản lý dân cư một cách rườm rà, thủ công, phức tạp, đồng thời cũng là một biện pháp để cải cách TTHC, tăng cường ứng dụng khoa học - công nghệ trong quản lý dân cư. Đơn cử như một số TTHC về nhà đất có yêu cầu sổ hộ khẩu như thuê nhà ở cũ thuộc sở hữu nhà nước, đăng ký biến động quyền sử dụng đất, miễn thuế đối với chuyển nhượng quyền sử dụng đất. Với việc bỏ sổ hộ khẩu giấy, sẽ giảm bớt được một loại giấy tờ trong hồ sơ khi thực hiện TTHC liên quan đến nhà đất, không sợ bị mất, làm hư hỏng sổ hộ khẩu giấy dẫn đến không thực hiện được TTHC, đồng thời tiết kiệm được thời gian, chi phí (chứng thực, đi lại…) cho người dân.

Tuy nhiên, việc bỏ sổ hộ khẩu giấy chỉ thực hiện được khi cơ quan nhà nước có đầy đủ dữ liệu về dân cư. Khi đó, việc quản lý dân cư sẽ trên cơ sở dữ liệu điện tử. Mỗi người dân sẽ được cấp một mã số định danh cá nhân, mã số này thay thế sổ hộ khẩu và chứng minh nhân dân. Bỏ sổ hộ khẩu phải được hiểu là thay đổi cách quản lý chứ không phải là bỏ thủ tục quản lý dân cư. Khi bỏ được sổ hộ khẩu, một điều chắc chắn là cả người dân và cơ quan quản lý nhà nước đều được cởi trói bởi các TTHC rườm rà trước đây. Việc quản lý dân cư sẽ khoa học hơn, tiện lợi hơn, hiện đại hơn thông qua các dữ liệu đã được số hóa.

Kết quả rà soát sơ bộ, hiện có tới 22 nghị định và 54 thông tư có quy định liên quan đến sổ hộ khẩu, sổ tạm trú, có gần 30 TTHC ở cấp bộ đang có yêu cầu xuất trình sổ hộ khẩu, sổ tạm trú và các giấy tờ chứng minh nơi cư trú. Do đó, yêu cầu phải có lộ trình thực hiện, hoàn thiện, sửa đổi các luật phù hợp là hết sức cần thiết.

CÁCH XÁC ĐỊNH NHÂN THÂN TRONG TƯƠNG LAI

Hiện hành, sổ hộ khẩu thể hiện một số thông tin về nhân thân của công dân như tên tuổi, giới tính, mối quan hệ với chủ hộ, các thành viên trong gia đình. Một câu hỏi nhiều người dân đặt ra là, khi bỏ sổ hộ khẩu giấy thì công dân sẽ xác định nhân thân như thế nào?

Liên quan đến việc bỏ sổ hộ khẩu giấy, ngày 30/10/2017, tại Nghị quyết 112, Chính phủ đã thông qua phương án bãi bỏ hình thức quản lý dân cư đăng ký thường trú, tạm trú bằng sổ hộ khẩu và sổ tạm trú. Thay vào đó, việc quản lý nơi cư trú của công dân sẽ thông qua mã số định danh cá nhân.

Tại dự thảo Luật Cư trú sửa đổi đã quy định các thông tin có trong sổ hộ khẩu giấy hiện nay sẽ được số hóa, cập nhật vào Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Thông tin về mối quan hệ của công dân với chủ hộ gia đình và các thành viên trong hộ gia đình cũng sẽ được cụ thể hóa bằng trường thông tin trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Những dữ liệu này dự kiến sẽ được tích hợp vào thẻ căn cước công dân, công dân và cơ quan nhà nước chỉ cần dùng thẻ căn cước và cơ sở dữ liệu đã thu thập để xác định những thông tin nhân thân cần thiết.

Cơ sở dữ liệu này được kết nối, chia sẻ với Cơ sở dữ liệu chuyên ngành của nhiều cơ quan, tổ chức có liên quan để đáp ứng yêu cầu trong thực hiện TTHC, dịch vụ công hoặc giao dịch dân sự của công dân. Về cơ bản, khi tham gia các hoạt động này thì cơ quan, tổ chức có liên quan phải có trách nhiệm kiểm tra, đối chiếu thông tin về nơi cư trú của công dân đã cung cấp với thông tin có trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, không bắt buộc công dân phải xuất trình giấy tờ xác nhận về cư trú nào khác.

KIM PHƯỢNG

Chính phủ đồng ý bỏ sổ hộ khẩu, chứng minh nhân dân

Thủ tướng Chính phủ - Nguyễn Xuân Phúc vừa ký ban hành Nghị quyết 112/NQ-CP của Chính phủ về việc đơn giản hóa thủ tục hành chính, giấy tờ công dân liên quan đến quản lý dân cư thuộc phạm vi chức năng quản lý nhà nước của Bộ Công an.

Theo đó, Chính phủ thông qua phương án của Bộ Công an về việc bỏ các thủ tục về sổ hộ khẩu, giấy chứng minh nhân dân trong quản lý dân cư để thống nhất việc quản lý bằng mã số định danh cá nhân.

Ở nhóm thủ tục đăng ký thường trú sẽ bãi bỏ hình thức quản lý dân cư đăng ký thường trú bằng "sổ hộ khẩu" và thay thế bằng hình thức cập nhật thông tin trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Đồng thời, các loại giấy tờ về chuyển hộ khẩu, chứng minh mối quan hệ gia đình, giấy khai sinh đối với trẻ em đăng ký thường trú cũng sẽ được bãi bỏ.

Tương tự, việc quản lý tạm trú cũng sẽ không còn sổ tạm trú mà thay bằng việc cập nhật thông tin cá nhân trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Cùng với việc bỏ sổ hộ khẩu, các thủ tục như tách sổ hộ khẩu, cấp đổi sổ hộ khẩu, cấp đổi sổ tạm trú, gia hạn tạm trú… cũng được bãi bỏ.

Tương tự, với phương án được Chính phủ thông qua, các thủ tục cấp mới, cấp đổi và cấp lại giấy chứng minh nhân dân (9 số) đang được thực hiện tại Công an cấp tỉnh, cấp huyện cũng sẽ được bãi bỏ.

K.P (lược trích)