Đòi nợ không đúng cách - Chủ nợ thành bị cáo?!

Thiếu nợ thì phải trả, trước hết nó thuộc về quy tắc dân gian từ xa xưa, sau này được luật hóa dần dần cho đến khi ban hành các Bộ luật Dân sự (BLDS) qua các thời kỳ. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào, người vay nợ cũng tuân thủ những quy định về nghĩa vụ trả nợ đúng theo quy định. Từ đó dẫn đến không ít bức xúc từ phía bên cho vay, dẫn đến rất nhiều cách đòi nợ, đôi khi là những cách hành xử liên quan đến lĩnh vực này không đúng quy định pháp luật. Thậm chí là không ít trường hợp, bên chủ nợ phải vướng vòng lao lý, bị khởi tố hình sự chỉ vì đòi nợ không đúng cách mà câu chuyện dưới đây là một ví dụ.

Xuất phát từ việc Võ Thanh Mừng thiếu nợ tiền vay, nợ hụi, nên vào khoảng 19 giờ 30 phút ngày 1/12/2019, Trang Thị Ngoan đi tìm và gặp Mừng tại khu vực cầu Sư Son (ấp 2, xã Tân Phong, TX. Giá Rai) để đòi nợ. Do Mừng vẫn không chịu trả tiền, nên Ngoan đã dùng nón bảo hiểm của mình đánh trúng vào đầu Mừng một cái. Ngoan gọi điện cho anh ruột là Trang Văn Trạng, thông báo đã tìm được Mừng, kêu Trạng xuống giải quyết. Khi đến nơi, Trạng đã dùng tay đánh Mừng vào giữa trán gây chảy máu, Trạng tiếp tục điện thoại cho Nguyễn Chí Nguyễn, Châu Văn Út đến bắt Mừng đưa về quán cà phê Giọt Đắng của gia đình Trạng, giữ không cho Mừng bỏ trốn.

Sau khoảng 30 phút thì Trạng kêu Nguyễn, Út chở Mừng về nhà anh Mừng tại ấp 2, xã Tân Phong và tiếp tục canh giữ. Khi đến nhà Mừng thì Ngoan và Trạng phân công nhau canh giữ anh Mừng. Ngoan đi mua mì gói và nước suối phục vụ cho việc canh giữ, còn Trạng đi chở thêm Nguyễn Văn Tài đến cùng canh giữ Mừng. Mục đích các đối tượng canh giữ không Mừng cho đi khỏi nhà để sáng mai Trạng và Ngoan xuống đưa Mừng đi ký giấy cầm cố nhà để đảm bảo việc trả nợ. Đến sáng 2/12/2019, sau khi đưa Mừng tới nhà Trưởng ấp để xác nhận giấy tờ nhưng không thành, Mừng được cho về nhà. Sau đó, Mừng đến Công an TX. Giá Rai để trình báo sự việc. Công an đã thụ lý vụ việc, khởi tố vụ án bắt giữ người trái pháp luật. Các đối tượng: Ngoan, Trạng, Nguyễn, Tài bị đưa ra tòa xét xử hình sự về hành vi giữ người trái pháp luật.

Tại các phiên tòa sơ, phúc thẩm, các bị cáo trình bày, bản thân không nhận thức được hành vi của mình là phạm tội “Bắt, giữ người trái pháp luật”. Xuất phát từ việc Mừng thiếu nợ mà không có kế hoạch trả nợ rõ ràng, lại cố tình né tránh. Bản thân bị cáo Ngoan nhiều lần đi tìm không được, do con nợ không hợp tác nên rất bức xúc. Từ đó có những hành động, chủ yếu chỉ để Mừng không tẩu thoát, và chịu ngồi lại tính toán trả nợ cho bị cáo Ngoan, hoàn toàn không nghĩ đó là hành vi trái pháp luật và phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi này.

Không chỉ riêng vụ án của bị cáo Ngoan, Trạng mà trước đó, Tòa án nhân dân cấp huyện trên địa bàn tỉnh cũng đã từng đưa ra xét xử không ít trường hợp, vì bức xúc do người thiếu nợ chây ì, không chịu trả nợ, mà các khổ chủ đã tìm cách để “thu hồi tài sản” không đúng quy định pháp luật. Như đến nhà “xiết” tài sản, chặn đường con nợ đi đáo hạn ngân hàng để thu nợ, giữ người, đánh người để uy hiếp đòi nợ; hoặc đe dọa, chửi mắng, đăng trên mạng xã hội xúc phạm uy tín, danh dự… Những hành xử như thế, kết quả luôn đưa các chủ nợ đến con đường tù tội với các hành vi vi phạm pháp luật như tội cưỡng đoạt tài sản, cố ý gây thương tích, bắt giữ người trái pháp luật, tội làm nhục…

Như vậy, vấn đề đặt ra ở đây là làm sao để việc đòi nợ đúng quy định pháp luật, tránh đòi nợ theo kiểu xã hội đen? Điều này đòi hỏi các bên phải tuân thủ các quy định pháp luật dân sự về vay nợ và nghĩa vụ trả nợ. Không thể vì bức xúc do con nợ không trả nợ mà thực hiện các cách thức pháp luật nghiêm cấm để đòi nợ, điều này không khéo chỉ gây thiệt hại cho chính bản thân người đi đòi nợ.

KIM PHƯỢNG

Bộ luật Dân sự 2015, Điều 466 quy định về Nghĩa vụ trả nợ của bên vay: “Bên vay tài sản là tiền thì phải trả đủ tiền khi đến hạn; nếu tài sản là vật thì phải trả vật cùng loại đúng số lượng, chất lượng, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. Trường hợp bên vay không thể trả vật thì có thể trả bằng tiền theo trị giá của vật đã vay tại địa điểm và thời điểm trả nợ, nếu được bên cho vay đồng ý”.

Trường hợp không trả nợ vay đúng hạn thì bên cho vay có thể khởi kiện ra tòa án để tòa thụ lý, xét xử. Nếu có dấu hiệu Lạm dụng tín nhiệm hay lừa đảo chiếm đoạt tài sản, thì có thể làm đơn trình báo gửi cơ quan điều tra (có dấu hiệu bỏ trốn, sử dụng tài sản vay vào mục đích bất hợp pháp, dùng thủ đoạn gian dối…).