Hội thẩm nhân dân: Một nhiệm kỳ nhìn lại

Những năm qua, hoạt động của Tòa án đã có những bước chuyển biến mạnh mẽ, tích cực, trong đó không thể không nói đến công tác hội thẩm. Việc tham gia của hội thẩm nhân dân (HTND) trong hội đồng xét xử không chỉ đảm bảo tính dân chủ, mà còn bảo vệ pháp chế XHCN, giúp bản án thấu tình, đạt lý.

Tổng số HTND hai cấp tỉnh Bạc Liêu nhiệm kỳ 2016 - 2021 là 133, trong đó có 22 HTND tỉnh, 111 HTND cấp huyện, có 122 người đang đương chức, 11 người là cán bộ nghỉ hưu. Các HTND đều có trình độ đại học và trên đại học, hoạt động ở nhiều lĩnh vực như quản lý nhà nước, kinh tế, văn hóa, các tổ chức xã hội, đoàn thể. Về cơ cấu, các HTND đều đáp ứng đầy đủ năng lực theo quy định. Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, TAND tỉnh đã tổ chức tập huấn nghiệp vụ cho HTND hai cấp nhằm đào tạo, bồi dưỡng kiến thức pháp luật, kỹ năng xét xử, phẩm chất đạo đức nghề nghiệp. Các HTND còn được trang bị kịp thời, đầy đủ các văn bản pháp luật, các tài liệu, văn bản hướng dẫn về áp dụng pháp luật để từng HTND tự nghiên cứu, phục vụ cho công tác xét xử tại tòa.

Trong nhiệm kỳ qua, HTND hai cấp tham gia xét xử 5.750 vụ án các loại, với 11.544 lượt HTND tham gia phiên tòa xét xử. Khi tham gia xét xử, các vị HTND đã thể hiện tiếng nói của Nhân dân thông qua việc thẩm vấn, tranh tụng với các câu hỏi đúng trọng tâm, đánh giá các tình tiết vụ án khách quan, xác đáng. HTND đa số đều giữ vị trí chủ chốt trong các cơ quan, đơn vị nên có uy tín, có tinh thần trách nhiệm cao, có phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp và khả năng nghiên cứu, áp dụng pháp luật trong hoạt động xét xử. Thông qua việc xét xử, họ còn thay mặt Nhân dân giám sát hoạt động của Tòa án cũng như tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật cho cán bộ, Nhân dân. Các HTND luôn có tư tưởng vững vàng, xác định được nhiệm vụ chính trị, có lập trường giai cấp, kiên quyết đấu tranh bảo vệ pháp luật, bảo vệ Đảng, Nhà nước, bảo vệ tính mạng, sức khỏe, tài sản, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân nên luôn được Nhân dân tin tưởng.

HTND tham gia một phiên tòa xét xử người vị thành niên. Ảnh: K.P

Các HTND cũng thể hiện được bản lĩnh của mình, thể hiện nguyên tắc độc lập khi tham gia xét xử. HTND của Bạc Liêu luôn được sự quan tâm của lãnh đạo HĐND cùng cấp và lãnh đạo cơ quan, đơn vị nơi công tác tạo điều kiện tốt để tham gia công tác xét xử. Số lượng HTND trong nhiệm kỳ được HĐND bầu chọn tương đối đảm bảo số lượng, cơ cấu. Bên cạnh kiến thức ở nhiều lĩnh vực, các HTND còn đáp ứng trình độ pháp luật, có kinh nghiệm, kiến thức xã hội nên dễ dàng tiếp cận với các hoạt động xét xử ở các loại án khác nhau. Việc xét xử thực hiện đúng theo tinh thần cải cách tư pháp, phát huy được nguyên tắc độc lập và chỉ tuân theo pháp luật.

Bên cạnh những thuận lợi, công tác HTND cũng gặp không ít khó khăn. Công tác tham gia xét xử của một số HTND không ổn định do được điều động công tác hoặc đi học dài hạn nên có ảnh hưởng đến việc tham gia xét xử với Tòa án, một số HTND do có nhiều công việc tại đơn vị công tác nên việc tham gia nghiên cứu hồ sơ vụ án trước khi xét xử còn hạn chế. Việc tham gia xét xử của HTND chưa đồng đều, chủ yếu là các HTND đã về hưu tham gia xét xử nhiều, còn lại ít tham gia vì không có thời gian đảm bảo.

Vẫn còn một số ít HTND chưa phát huy được vai trò, trách nhiệm của mình, không ít trong số đó chỉ ngồi Hội đồng xét xử cho đủ số lượng. Không tham gia xét hỏi, không làm hết trách nhiệm của một HTND. Việc biểu quyết án không có ý kiến chủ quan, chỉ thuận theo ý kiến của thẩm phán chủ tọa phiên tòa.

Chế định về HTND là một chế định tiến bộ, thể hiện quan điểm của Nhà nước XHCN, thể hiện quyền làm chủ của Nhân dân trong mọi công việc, đặc biệt ở lĩnh vực tư pháp. Trong giai đoạn phát triển mới của đất nước ta, trước yêu cầu ngày càng cao của công cuộc cải cách tư pháp, nhất là yêu cầu về trình độ chuyên môn của cán bộ làm công tác xét xử cần được nâng cao. Bên cạnh việc xây dựng đội ngũ thẩm phán giỏi, một đòi hỏi cấp bách hiện nay là phải xây dựng một đội ngũ HTND xứng tầm, vừa giỏi về trình độ chuyên môn, vừa có kinh nghiệm xét xử. Từ đó mới đảm bảo góp phần giúp các phán quyết của HĐXX luôn thấu tình, đạt lý.

KIM KIM