Tháo gỡ vướng mắc trong công tác giám định các vụ án

Trong rất nhiều vụ án, đặc biệt là các vụ án liên quan đến một số lĩnh vực như xây dựng, tài chính, ngân hàng, vướng mắc lớn nhất thường đến từ giai đoạn giám định. Vừa kéo dài thời gian điều tra, thậm chí có một số vụ bế tắc vì không có điều kiện giám định, không đủ khả năng tài chính để giám định do chi phí quá cao. Từ đó đã ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, nhất là trong các vụ án tham nhũng, kinh tế.

Hội nghị trực tuyến triển khai Luật Giám định tư pháp tại Bạc Liêu. Ảnh: M.Đ

NHIỀU KHÓ KHĂN TRONG GIÁM ĐỊNH

Thực tế tại Bạc Liêu, có những vụ án bị “vướng” nhiều năm ở giai đoạn điều tra khi phải trưng cầu giám định. Đơn cử như quan sát bằng mắt thường có thể thấy công trình xây dựng bị nứt, lún… nhưng để xác định chính xác công trình đó gây thiệt hại như thế nào phải cần giám định về chất lượng công trình. Trong lĩnh vực tài chính cũng thế, để xác định một vụ việc gây thất thoát ra sao, công tác giám định tài chính là quan trọng hàng đầu. Nhưng chi phí để mời giám định một vụ việc, đôi khi còn cao hơn cả công trình cần giám định nên việc triển khai khó khả thi. Rồi tình trạng tại cơ sở nơi trưng cầu giám định, quy định trách nhiệm của cơ quan, tổ chức thực hiện giám định không rõ, thiếu chế tài bảo đảm thực hiện dẫn đến một số trường hợp đùn đẩy, chậm trễ thực hiện. Nguyên nhân do ở nhiều cơ quan, việc phân công giám định viên thường kiêm nhiệm, họ thường từ chối làm giám định vì trách nhiệm pháp lý cao, các điều kiện thực hiện giám định chưa bảo đảm, quyền lợi không có.

Với chi phí để thuê giám định bên ngoài quá cao, tâm lý đa số các cơ quan tố tụng thường tập trung trưng cầu tổ chức giám định công lập, rất hạn chế trưng cầu các tổ chức chuyên môn có năng lực ở ngoài khu vực nhà nước. Từ đó dẫn đến việc nhiều trường hợp giám định kéo dài, ảnh hưởng đến thời hạn giải quyết, nhiều vụ án phải tạm đình chỉ để chờ kết quả giám định. Đó là còn chưa nói ở một số lĩnh vực giám định không có tổ chức chuyên trách như tài chính, ngân hàng, môi trường, giao thông, khoa học - công nghệ... càng khó để thực hiện. Trong trường hợp kết luận giám định chính là nguồn chứng cứ quan trọng chứng minh tội phạm hoặc là nguồn chứng cứ duy nhất mà không giám định được thì đến 99% vụ án bị ách tắc, trở thành rào cản cho các hoạt động tố tụng tiếp theo.

THÁO GỠ NHỮNG VƯỚNG MẮC

Luật Giám định tư pháp năm 2020 bắt đầu có hiệu lực từ ngày  1/1/2021 được chờ đợi sẽ tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn trong hoạt động giám định tư pháp thời gian qua. Luật hoàn thiện thể chế về giám định tư pháp, nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác giám định tư pháp, đảm bảo đáp ứng tốt hơn nữa yêu cầu giám định của hoạt động tố tụng nói chung và trong giải quyết án tham nhũng, kinh tế nói riêng. Luật đã bổ sung cơ quan thuộc Chính phủ trong việc lựa chọn cá nhân, tổ chức có đủ tiêu chuẩn, điều kiện theo quy định của pháp luật để ra quyết định công nhận, đăng tải, rà soát, cập nhật danh sách người giám định tư pháp theo vụ việc, tổ chức giám định tư pháp theo vụ việc trên Cổng thông tin điện tử, được lập danh sách chung do Bộ Tư pháp quản lý. Đây là quy định mới nhằm huy động các chuyên gia giỏi ở các cơ quan này tham gia hoạt động giám định tư pháp, góp phần đáp ứng kịp thời, có chất lượng yêu cầu của hoạt động điều tra, truy tố, xét xử các vụ án.

Bên cạnh đó, để khắc phục tình trạng vô thời hạn trong hoạt động giám định của một số vụ án, luật mới cũng quy định chặt chẽ về thời hạn giám định. Đây chính là giải pháp để hạn chế tình trạng đùn đẩy, kéo dài một vụ việc giám định, đồng thời đảm bảo nâng cao chất lượng quản lý công tác giám định.

KIM PHƯỢNG