Giải ngân vốn đầu tư công đạt thấp: Do năng lực các nhà thầu thi công?!

Có thể nói, một trong những nhiệm vụ được Tỉnh ủy, UBND tỉnh quan tâm và tích cực lãnh đạo, chỉ đạo là giải ngân vốn đầu tư công (VĐTC). Tuy nhiên, tỷ lệ giải ngân VĐTC đến nay đạt rất thấp và không đạt mục tiêu đề ra. Do vậy, cần phân tích làm rõ các nguyên nhân và cả trách nhiệm của các chủ đầu tư, các Ban quản lý xây dựng cơ bản...

Đoàn công tác số 2 do Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh - Lê Cấn Cận kiểm tra công tác giải phóng mặt bằng tại huyện Đông Hải.

GIẢI NGÂN CHỈ ĐẠT HƠN 35%

Ngay từ đầu năm, cùng với tổ chức hội nghị chuyên đề về triển khai kế hoạch đầu tư công và công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) phục vụ giải ngân VĐTC, UBND tỉnh Bạc Liêu còn phân công, giao trách nhiệm cụ thể cho các sở, ngành, địa phương, chủ đầu tư và các Ban quản lý xây dựng công trình. Trong đó, yêu cầu các chủ đầu tư nghiêm túc triển khai thực hiện có hiệu quả VĐTC, chủ động xây dựng kế hoạch thực hiện cho từng dự án và cam kết giải ngân vốn. Đồng thời, quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo công tác GPMB. Tuy nhiên, tính đến trung tuần tháng 8/2023, tỷ lệ giải ngân VĐTC của tỉnh Bạc Liêu đạt rất thấp.

Theo Quyết định 1513 của Thủ tướng Chính phủ, Bạc Liêu được giao hơn 3.900 tỷ đồng và giải ngân đến ngày 15/8/2023 là trên 1.366 tỷ đồng, đạt 35,04% so với kế hoạch. Trong đó, vốn ngân sách tỉnh giải ngân trên 811 tỷ đồng, đạt 35,08% kế hoạch; vốn hỗ trợ mục tiêu giải ngân trên 465 tỷ đồng, đạt 44,56% kế hoạch; vốn chương trình phục hồi kinh tế giải ngân trên 47 tỷ đồng, đạt 13,06%; vốn chương trình mục tiêu quốc gia giải ngân trên 15 tỷ đồng, đạt 21,04%; vốn nước ngoài (vốn ODA và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài) giải ngân trên 26 tỷ đồng, đạt 25,51%...

Từ những con số cụ thể trên cho thấy, tỷ lệ giải ngân VĐTC đạt rất thấp và càng tạo ra nhiều áp lực cho giai đoạn từ nay đến cuối năm với mục tiêu phải giải ngân VĐTC đạt trên 95% như chỉ đạo của Chính phủ và đồng chí Bí thư Tỉnh ủy.

Dự án đường Lò Rèn (TP. Bạc Liêu) sử dụng vốn ODA đang được đẩy nhanh tiến độ.

Qua báo cáo kiểm tra tiến độ của 4 đoàn công tác do Chủ tịch UBND tỉnh chỉ đạo thành lập cho thấy, tất cả các Ban quản lý dự  án và các chủ đầu tư được giao vốn lớn có tỷ lệ giải ngân đạt thấp. Như Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình nông nghiệp và phát triển nông thôn được UBND tỉnh bố trí trên 590 tỷ đồng và kết quả giải ngân vốn đến thời điểm báo cáo là trên 221 tỷ đồng, đạt 37,5% kế hoạch. Nguyên nhân là do các dự án trên tuyến đê biển còn vướng công tác GPMB và giải quyết chưa dứt điểm; một số nhà thầu thi công trên tuyến đê chưa đạt kế hoạch đề ra, đặc biệt Dự án kè chống ngập dọc tuyến Quốc lộ 1A chi phí GPMB tăng cao và còn 166 hộ cá nhân, gia đình cùng 10 tổ chức, doanh nghiệp chưa phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, với chi phí dự kiến trên 143 tỷ đồng…

Hay Dự án đầu tư xây dựng và phát triển hệ thống cung ứng dịch vụ tuyến y tế cơ sở do Sở Y tế làm chủ đầu được bố trí trên 37 tỷ đồng, nhưng chỉ giải ngân được trên 2,6 tỷ đồng, đạt 7% kế hoạch. Nguyên nhân, do thường xuyên thay đổi cơ chế, chính sách liên quan đến mua sắm trang thiết bị y tế nên chủ đầu tư phải cập nhật để điều chỉnh cho phù hợp. Cùng với đó, công tác thẩm định giá trang thiết bị kéo dài nên ảnh hưởng đến hợp phần mua sắm trang thiết bị. Cũng như, do có sự thay đổi vị trí xây dựng Trạm Y tế từ xã Ninh Hòa (huyện Hồng Dân) sang Trạm Y tế xã Vĩnh Hậu (huyện Hòa Bình) dẫn đến phải mất thời gian cho việc điều chỉnh chủ trương đầu tư, điều chỉnh dự án theo quy định nên tỷ lệ giải ngân dự án đạt thấp…

………………………………......................................................................................................................................................................................

Xác định giải ngân tốt các chương trình, dự án sử dụng VĐTC đóng vai trò rất quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội và tham gia phục hồi, tăng trưởng kinh tế sau những ảnh hưởng nặng nề của đại dịch COVID-19, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo và thành lập Tổ công tác để kiểm tra, đôn đốc, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc nhằm đẩy nhanh tiến độ giải ngân VĐTC năm 2023. Đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 08 về các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm đẩy mạnh phân bổ, giải ngân VĐTC cho 3 chương trình mục tiêu quốc gia và thực hiện Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.

……………………………………………………………………………….....................................................................................................................

CẦN LÀM RÕ TRÁCH NHIỆM

Lâu nay, khi phân tích nguyên nhân giải ngân VĐTC đạt thấp thì phần nhiều các chủ đầu tư, Ban quản lý các dự án hay đổ lỗi cho vướng công tác GPMB, giá cả nguyên vật liệu tăng cao, thủ tục đầu tư phức tạp, quá trình thẩm định lâu…

Vấn đề đặt ra ở đây là các khó khăn và vướng mắc này đã trở thành cái khó chung của các địa phương trong cả nước chứ không riêng gì tỉnh Bạc Liêu. Vậy, sao các địa phương khác lại làm tốt, có tỷ lệ giải ngân VĐTC cao, còn Bạc Liêu thì không?!

Một trong những vấn đề cần được các ngành quản lý, các chủ đầu tư quan tâm ở đây chính là năng lực của các nhà thầu thi công. Bởi khi giải ngân VĐTC đạt thấp do công trình thi công không đạt tiến độ, nhiều dự án phải thi công kéo dài trong nhiều năm thì phần lớn các chủ đầu tư đổ lỗi cho năng lực nhà thầu hay đơn vị thi công. Nếu biết nhà thầu không đủ năng lực, thi công trì trệ thì cớ gì cứ cho nhà thầu ấy liên tiếp trúng thầu?! Thậm chí, chấp nhận cho nhà thầu tạm ứng vốn với số tiền lớn hàng chục tỷ đồng, nhưng nhà thầu ấy lại không thi công, hoặc thi công theo “tiến độ rùa”?!

Vấn nạn này không chỉ dừng ở việc vi phạm tiến độ và các cam kết trong thi công, mà còn là biểu hiện của việc chiếm dụng vốn Nhà nước để mưu lợi bất chính nếu như hàng chục tỷ đồng ấy được nhà thầu sử dụng cho mục đích khác, thậm chí gửi vào ngân hàng để hưởng lãi suất?!

Các nhà thầu tập kết vật liệu xây dựng phục vụ xây dựng công trình tuyến ven biển.

Cái đáng bàn và quan tâm, bức xúc nhất hiện nay là những nhà thầu như thế đang hiện diện ở nhiều công trình xây dựng cơ bản của tỉnh Bạc Liêu và gần như trúng rất nhiều công trình?! Liệu có tồn tại trường hợp “lợi ích nhóm” giữa nhà thầu và các chủ đầu tư? Đây là vấn đề cần được các cơ quan điều tra quan tâm, góp phần làm tốt trong công tác phòng, chống tham nhũng và chủ động phòng tránh các công trình, dự án bị “móc ruột” gây thất thoát ngân sách nhà nước. Cùng với đó, chuyện nhà thầu quyết tâm đấu thầu với giá thấp, nhưng sau đó lại bán thầu hay giao công trình lại cho các nhà thầu khác nhằm hưởng chênh lệch không phải là không có.

Ngoài những khó khăn và bất cập nêu trên, tỷ lệ giải ngân VĐTC đạt thấp còn bị ảnh hưởng bởi nhiều nguyên nhân khách quan khác. Đơn cử như các dự án sử dụng vốn ODA vừa phải tuân thủ các quy định của nước ngoài, vừa phải đảm bảo các thủ tục trong nước nhưng lại còn vướng về mặt bằng làm chậm tiến độ hoàn thành dự án nên phải xin gia hạn thời gian thực hiện dự án. Chương trình mục tiêu quốc gia, Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội và vốn bội chi ngân sách địa phương mới phân bổ vào cuối tháng 4/2023, nên khối lượng thanh toán chưa nhiều. Khả năng dự báo của một số đơn vị tư vấn chưa đáp ứng nhu cầu thực tiễn trong quá trình khảo sát, lập dự án dẫn đến có một số dự án khi triển khai thiết kế bản vẽ thi công phải trình điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án, điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư, nhất là trong thời gian gần đây giá đền bù GPMB tăng nhiều so với dự kiến ban đầu. Các dự án mua sắm trang thiết bị tiếp tục gặp khó trong việc lựa chọn đơn vị tư vấn có năng lực thẩm định giá và hồ sơ mời thầu…

LƯ DŨNG

Chủ tịch UBND tỉnh - Phạm Văn Thiều: Kiên quyết xử lý nghiêm các nhà thầu đã cho tạm ứng vốn nhưng không làm hoặc thi công chậm

Để đẩy nhanh tiến độ giải ngân VĐTC với mục tiêu đạt trên 95% như chỉ đạo của đồng chí Bí thư Tỉnh ủy, yêu cầu các chủ đầu tư làm tốt công tác phối hợp và có ngay giải pháp xử lý các khó khăn, vướng mắc. Đồng thời, kiên quyết xử lý nghiêm các nhà thầu đã cho tạm ứng vốn nhưng không làm hoặc thi công chậm. Cùng với đó, khi đã giao vốn thì phải yêu cầu nhà thầu tập kết vật liệu xây dựng và khẩn trương xây dựng công trình, tránh tình trạng nhà thầu chuyển vốn sang các dự án khác. Đối với những nhà thầu thiếu năng lực, có biểu hiện bán công trình cho các nhà thầu phụ, hay thi công nhiều dự án nhưng không đạt tiến độ đề ra thì kiên quyết không giao dự án dù có trúng thầu.

Bên cạnh đó, Giám đốc các sở quản lý công trình xây dựng chuyên ngành trong phạm vi nhiệm vụ được giao phải chủ động, tích cực hỗ trợ các chủ đầu tư trong việc đẩy nhanh tiến độ, rút ngắn thời gian tối đa thực hiện các thủ tục liên quan đến công tác giải ngân, nhất là khâu thẩm định dự án, thiết kế - dự toán, kế hoạch đấu thầu, xử lý báo cáo giám sát, đánh giá đầu tư, công tác kiểm tra nghiệm thu, quyết toán công trình hoàn thành…

Đối với các đơn vị làm chủ đầu tư các dự án cần đôn đốc các nhà thầu tập trung nhân lực, thiết bị, vật tư, vật liệu đẩy nhanh tiến độ thi công ở những nơi đã được bàn giao mặt bằng. Lập kế hoạch và tuân thủ nghiêm tiến độ giải ngân chi tiết của từng nhiệm vụ, dự án. Phân công cụ thể lãnh đạo phụ trách trực tiếp, thường xuyên giám sát, kiểm tra hiện trường để kịp thời chấn chỉnh các tồn tại, bất cập, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc.  Kịp thời thanh toán, giải ngân vốn cho dự án khi có khối lượng nghiệm thu theo quy định; kiểm tra, rà soát từng dự án được bố trí kế hoạch vốn năm 2023 để chủ động đề xuất cấp có thẩm quyền điều chỉnh từ các dự án chậm giải ngân sang các dự án có tiến độ giải ngân tốt, có nhu cầu bổ sung vốn để đẩy nhanh tiến độ…

Đối với những vấn đề vướng mắc, khó khăn thuộc thẩm quyền giải quyết, xử lý của chủ đầu tư theo quy định của pháp luật với các nhà thầu, đề nghị các chủ đầu tư căn cứ các quy định hiện hành để xử lý, không đẩy trách nhiệm, công việc lên người quyết định đầu tư làm mất thời gian, chậm tiến độ thực hiện dự án...

Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư - Huỳnh Công Quân: Sẽ điều chỉnh vốn các dự án không có khả năng giải ngân sang các dự án khác

Với mục tiêu hoàn thành nhiệm vụ giải ngân VĐTC, từ nay đến cuối năm, các ngành, địa phương và các chủ đầu tư cần tiếp tục thực hiện nghiêm túc các văn bản chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Tỉnh ủy, UBND tỉnh, đặc biệt Chỉ thị 08 của Thủ tướng Chính phủ.

UBND các huyện, thành phố cần tăng cường công tác tuyên truyền, vận động tạo sự đồng thuận của Nhân dân, tập trung đẩy nhanh tiến độ lập, trình thẩm định, phê duyệt các phương án bồi thường, hỗ trợ, chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ các tổ chức, hộ gia đình, bàn giao dần mặt bằng thi công cho các chủ đầu tư. Đồng thời, UBND các huyện, thành phố và thị xã, các chủ đầu tư thường xuyên giám sát, kiểm tra hiện trường để kịp thời chấn chỉnh các tồn tại, bất cập, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong giải ngân vốn của từng nhiệm vụ, dự án.

Các cơ quan chủ trì từng Chương trình mục tiêu quốc gia chủ động rà soát, hướng dẫn các cơ quan, đơn vị, UBND các huyện, thị, thành phố trong triển khai thực hiện các chương trình và giải ngân kế hoạch vốn đã giao thực hiện các chương trình. Tổ chức kiểm tra, giám sát thực hiện các chương trình đảm bảo việc hỗ trợ đúng đối tượng, định mức, thực hiện có hiệu quả các nội dung hoạt động của chương trình; kịp thời nắm bắt, đề xuất tháo gỡ kịp thời khó khăn, vướng mắc khi triển khai thực hiện các chương trình để hoàn thành các mục tiêu, chỉ tiêu  đề ra.

Đối với Sở Kế hoạch và Đầu tư, sẽ tích cực phối hợp với chủ đầu tư và các đơn vị có liên quan báo cáo cấp thẩm quyền về kế hoạch chi tiết từng khâu công tác trong quá trình lập dự án như: thời gian hoàn thành việc lập dự án, thời gian trình thẩm định và phê duyệt dự án… để chủ động trong công tác chỉ đạo, điều hành. Cùng với đó là phối hợp với Sở Tài chính và các sở chuyên ngành để theo dõi chặt chẽ tình hình thực hiện các dự án, kịp thời báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, chỉ đạo. Trong tháng 9/2023 sẽ tổng hợp trình UBND tỉnh điều chỉnh vốn các dự án không có khả năng giải ngân sang các dự án khác có nhu cầu bổ sung để đẩy nhanh tiến độ…

L.D (thực hiện)