Xây dựng nông thôn mới ở huyện Phước Long: Một cái nhìn toàn diện

Bài 1: Vinh dự được chọn làm điểm chỉ đạo xây dựng nông thôn mới

Bài 2: Bài học cần được rút ra

Có thể nói, thành tích đạt được trong xây dựng nông thôn mới (XDNTM) ở huyện Phước Long không chỉ góp phần cổ vũ cho phong trào XDNTM của tỉnh (đến năm 2020), mà còn để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý giá. Đó là bài học trong việc lựa chọn ưu tiên thực hiện các tiêu chí, huy động nguồn lực, phát huy hiệu quả, giá trị của các công trình đầu tư và hơn cả là nâng cao chất lượng đời sống vật chất, tinh thần cho người dân vùng nông thôn.

ĐỪNG ĐỂ "RẬP KHUÔN" VÀ "bê-tông hóa"

Qua 5 năm XDNTM, huyện Phước Long đã làm thay đổi nhanh chóng diện mạo nông thôn, hạ tầng kinh tế - xã hội được tập trung đầu tư, góp phần quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Tuy nhiên, cũng còn tồn tại một số hạn chế và cần mạnh dạn nhìn nhận, vì đây sẽ là bài học kinh nghiệm cho nhiều địa phương khác của tỉnh đang trong quá trình XDNTM.

* Cổng chợ Trưởng Tòa (xã Vĩnh Thanh, huyện Phước Long) đang được xây khá hoành tráng.

* Nhà văn hóa ấp Huê II, xã Vĩnh Thanh, huyện Phước Long. Ảnh: Kim Trung

Một trong những bất cập là việc tập trung quá nhiều cho phát triển hạ tầng nhằm đạt các tiêu chí mà chưa tính đến cân đối nguồn lực. Thậm chí, ở nhiều địa phương còn đồng nhất XDNTM với “bê-tông hóa”. Nghĩa là cái gì cũng phải đầu tư xây dựng cho thật kiên cố, từ cái hàng rào bê-tông, nhà văn hóa ấp, chợ nông thôn… tới những công trình đầu tư cả tỷ đồng. Và khi một xã đã làm được mô hình mẫu thì các xã khác sẽ làm theo, địa phương nào cũng muốn được đầu tư xây dựng công trình. Từ đó, vô hình trung đẩy nhu cầu xây dựng cơ bản lên cao trong điều kiện không có vốn đầu tư. Thế là phải thi công công trình theo kiểu “xây dựng trước, thanh toán nợ sau”. Hậu quả để lại là mất khả năng thanh toán, gây nợ đọng trong xây dựng cơ bản.

Trên thực tế, có những tiêu chí không cần phải thực hiện đồng loạt ở tất cả các xã, vì gây lãng phí nguồn lực. Đơn cử như xây dựng nhà văn hóa ấp, đến nay cả tỉnh có đến 146 nhà văn hóa ấp. Riêng huyện Phước Long có đến 67/67 nhà văn hóa ấp ở 7/7 xã. Trong khi đó, nhiều xã của huyện Phước Long trước đó đã có thiết chế văn hóa xã. Việc xây dựng quá nhiều nhà văn hóa đã gây lãng phí và không phát huy hiệu quả đầu tư, thậm chí nhiều nhà văn hóa ấp hiện nay luôn trong tình trạng đóng cửa!?

Nhiều người dân cho rằng, nhà văn hóa ấp chỉ nên xây dựng ở những nơi đông dân cư, thậm chí 2 - 3 ấp chỉ cần xây một nhà văn hóa, như thế sẽ thu hút nhiều người tham gia, phát huy được tính cộng đồng, gắn kết người dân các ấp với nhau. Hay trong xây dựng chợ nông thôn, việc mỗi xã xây dựng một chợ cũng cần tính đến nhu cầu, sức mua. Hoặc đơn giản hơn, làm hàng rào thì có cần thiết phải bê-tông hóa thay vì chỉ trồng cây xanh?…

Thực hiện các tiêu chí để xây dựng thành công nông thôn mới là cần thiết, nhưng không nhất thiết phải thực hiện cho bằng được các tiêu chí theo kiểu “rập khuôn” mà không tính đến hiệu quả. Thậm chí, dù có dư nguồn lực vẫn không đầu tư nếu công trình ấy lãng phí, không phục vụ lợi ích thiết thực của người dân. Bởi, có một tiêu chí quan trọng hơn cả 19 tiêu chí trong XDNTM chính là tiêu chí đồng thuận và niềm tin của người dân. Người dân không thể tích cực tham gia đóng góp cho những công trình mà hiệu quả đầu tư mang lại không cao.

Đâu là tiêu chí ưu tiên?

Một trong những mục tiêu quan trọng được đặt lên hàng đầu trong XDNTM vẫn là nâng cao chất lượng cuộc sống của nông dân, giúp họ tạo tích lũy, có điều kiện đóng góp cho những công trình chung và góp phần tạo nguồn lực cho thực hiện mục tiêu công nghiệp hóa - hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Do vậy, tập trung làm tốt tiêu chí tổ chức sản xuất và giúp nông dân tăng thu nhập là tiêu chí quan trọng được nhiều địa phương ưu tiên.

Ông Trần Văn Út, Bí thư Huyện ủy Vĩnh Lợi, cho biết: “Trong thực hiện 19 tiêu chí XDNTM, huyện Vĩnh Lợi xác định tiêu chí tổ chức sản xuất và giúp nông dân tăng thu nhập là tiêu chí quan trọng nhất. Để thực hiện tốt tiêu chí này, cùng với xây dựng và ban hành Đề án tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững, Ban Chấp hành Đảng bộ huyện còn ban hành Nghị quyết 01 về phát triển nông nghiệp bền vững giai đoạn 2016 - 2020. Mục tiêu là tạo chuyển biến căn bản về quy mô, chất lượng, hiệu quả và khả năng cạnh tranh của các sản phẩm nông nghiệp. Phấn đấu đến năm 2020 hình thành vùng sản xuất hàng hóa lớn, ứng dụng công nghệ cao, xây dựng nhiều sản phẩm nông nghiệp có thương hiệu và nâng thu nhập bình quân đầu người ở khu vực nông thôn tăng 1,5 lần so với năm 2015. Qua đó, tạo nền tảng và động lực cho XDNTM. Tuy nhiên, với nguồn lực đầu tư có hạn, huyện chủ trương thực hiện các tiêu chí theo kiểu chậm mà chắc. Đồng thời, đẩy mạnh thu hút đầu tư, phát huy vai trò doanh nghiệp và thực hiện đổi đất lấy hạ tầng, góp phần làm giảm nguồn lực đầu tư trực tiếp từ ngân sách cho thực hiện các tiêu chí về xây dựng cơ bản trong XDNTM”.

Cách làm này được xem là một trong những giải pháp góp phần tháo gỡ những khó khăn trong XDNTM hiện nay. Đồng thời, khắc phục những khó khăn đặt ra trong sản xuất nông nghiệp và hướng đến xây dựng những mô hình chuyên canh ứng dụng công nghệ cao. Thực tế qua XDNTM ở huyện Phước Long cho thấy, việc tổ chức sản xuất mới dừng ở việc nâng chất từ các mô hình sản xuất đã được nông dân xây dựng trước đó. Nông dân có tham gia các tổ hợp tác, hợp tác xã nhưng lại chưa phát huy được hiệu quả mô hình kinh tế hợp tác, chưa mạnh dạn góp vốn đầu tư hay liên kết xây dựng và hình thành những vùng chuyên canh sản xuất hàng hóa lớn, ứng dụng công nghệ cao, xây dựng thương hiệu tập thể, đảm bảo về đầu ra và cầm chắc lợi nhuận…

Đến nay, Bạc Liêu có 49/49 xã đã được phê duyệt Quy hoạch và đề án XDNTM với nhu cầu nguồn lực từ nay đến năm 2020 hơn 6.321 tỷ đồng. Trong đó, vốn chương trình mục tiêu quốc gia XDNTM chiếm 7,69%, vốn ngân sách địa phương chiếm 6,02%, còn lại là huy động từ các nguồn vốn khác, nhất là huy động từ nhân dân. Do vậy, bài toán lựa chọn thực hiện ưu tiên các tiêu chí sao cho hiệu quả cần được các địa phương đúc kết và “cương quyết không thể để phát sinh nợ đọng” như chỉ đạo của đồng chí Bí thư Tỉnh ủy - Lê Minh Khái.

Lư Dũng - Phạm Đoàn