Bức tranh thêu

Cứ ngỡ chị buồn nên thi thoảng tôi lại đến ngồi gần bên, xem chị thêu. Khi thêu, chị yên lặng dù biết có người đang ngồi cạnh bên mình. Có lần tôi nghĩ, chị “truyền thần” vào bức tranh như các họa sĩ, nhưng có lẽ là do công việc chi li, đòi hỏi sự tập trung cao thì hơn. Chỉ khi nào tôi hỏi chị mới giải thích đôi điều, đôi mắt chị chăm chú dõi theo từng đường kim mũi chỉ. Và cứ vậy, lặng thầm trong không gian, thời gian. Cũng nhờ thi thoảng hỏi đôi điều mà tôi hiểu thêm đôi chút về công việc mà trước đó, tôi vẫn nghĩ đơn giản là giải trí hoặc để bớt đi thời gian trống trải.

Không như thuở nhỏ, tôi từng ngồi kề bên chăm chú nhìn mẹ và chị thêu những tấm rèm cửa, áo gối, khăn tay… Trong lòng, tôi đã thầm thán phục công việc tỉ mỉ, chi li, đòi hỏi sự chăm chú và trên tất cả là lòng say mê của người thực hiện mới hoàn thành được mẫu thêu nghệ thuật ấy. Mỗi mẫu thêu, người thêu đều chọn lựa, thiết kế theo ý của riêng mình và trong đó, đôi khi còn gởi thêm một điều gì khác nữa trong lòng. Hình ảnh ấy của mẹ, của chị những đêm đo đỏ ngọn đèn dầu sau bữa cơm chiều bên bàn nước. Những mẫu thêu bây giờ được thiết kế sẵn mẫu mã và khi mua, trong đó cũng có sẵn chỉ thêu, đủ màu cho từng mẫu thêu. Mọi thứ đều tiện lợi và sẵn sàng. Hình ảnh nên thơ của việc thêu thùa thời công nghiệp. Người mua mẫu thêu, việc quan tâm nhất vẫn là chọn được mẫu mình yêu thích. Mẫu mà từ phút ban đầu đã thuyết phục được trái tim mình. Phần còn lại chỉ là thời gian để những mũi kim xuyên trong thầm lặng kết nối những dấu thập đều khắp đến lúc hoàn thành.

Dõi theo đôi mắt, bàn tay chị, những sợi chỉ màu kết nối những chữ thập mịn màng trên tấm mẫu thêu. Dần theo thời gian, những hình ảnh nổi bật lên trên nền vải với những sắc màu tươi tắn. Những quang cảnh thanh bình, thơ mộng bình yên với chim trời, sông nước, những cành tre oằn lưng soi bóng nước cõng những chú chim sâu nho nhỏ trên lưng. Những cánh hoa đo đỏ bên chòm lá xanh xanh, hay màu vàng của hoa mai, hoa cúc. Những bức ảnh được nhiều người biết đến cũng có mặt, giờ hiển hiện trên mẫu thêu là những hình tượng mang dáng dấp mới nhưng đủ để người xem nhận ra một tác phẩm, một biểu trưng quen thuộc. Những nét chữ thư pháp theo bốn mùa Xuân - Hạ - Thu - Đông với những hình ảnh tương ứng. Những chữ Phước - Lộc - Thọ mà những nét cọ uyển chuyển, mềm mại như còn nhận ra được những sợi tơ mịn màng trên nền vải. Chữ Tâm - chữ Nhẫn và còn bao nhiêu những chữ Ơn thầy, Ơn cô… dường như, không những có sức hút mạnh mẽ mà còn chứa đựng thần sắc, tình cảm làm tương tư đôi mắt, thu hút mọi ánh nhìn.

Cảnh vật thành tranh thêu. Chữ thành tranh thêu, khi đã hoàn thành trên nền vải không thể nhận ra chi chít những sợi chỉ màu. Dường như, những bức mẫu thêu khi hoàn thành, không nơi nào không có dấu những đường kim, mũi chỉ trong khung ảnh. Và mẫu thêu, khi lộng vào khung, nó thật sự là một tác phẩm nghệ thuật hoàn mỹ mà người thêu đã gởi hồn mình với bao tâm huyết dù là với hình ảnh được thiết kế sẵn.

Khi đã là một tác phẩm nghệ thuật, nó được trưng ở những vị trí dành cho nó trong ngôi nhà. Nghiêm trang, tươi tắn trên vách tường trong phòng khách. Thơ mộng và thầm lặng trong phòng ngủ riêng tư. Lúc nào đó, có dịp dành phút giây lắng lòng, bâng khuâng ngắm những bức tranh thêu. Dường như, khung cảnh ấy, nét chữ thư pháp như rồng bay phượng múa rất quen thuộc kia, sẽ có lần mình nhận ra điều gì từ trong ký ức. Biết đâu, mình gặp lại kỷ niệm êm đềm, hạnh phúc và cũng có thể cả những tiếc nuối trong thầm lặng, muộn mằn…

Tôi thích và lâu rồi mới gặp lại, hình ảnh nên thơ và nét đẹp của người phụ nữ khi xưa là khi họ ngồi may vá, thêu thùa. Một lần tôi đã đứng lại nhìn chị thật lâu với hình ảnh ấy. Tôi hỏi, chị chọn mẫu thêu này có nghĩa gì không. Chị trả lời, ví von lắm - Mọi chuyện trong cuộc sống, từ ý nghĩa thâm sâu của những chữ thư pháp để chiêm nghiệm cuộc đời đến những hình ảnh tương ứng hay những câu thơ trên bức thêu đều là những chuyện đã từng xảy ra trong cuộc đời này. Cuộc đời có những gì, trên mẫu thêu hiển hiện như vậy, một cách súc tích, nghệ thuật hơn. Mẫu thêu tô đậm, thêm màu sắc từ những câu chuyện của cuộc đời có thật, đã qua còn đọng lại…

Lời chị, làm tôi liên tưởng đến lập luận của một số người rằng, cuộc đời là những điều đã được sắp sẵn cho mỗi người. Nó sẵn đó, lúc nào đó sẽ tới mà người đời không thể nào biết trước cũng như khó lòng tránh khỏi. Nhìn theo tay chị sẽ nhận ra những điều như vậy. Những bức tranh thêu hiện dần lên theo những sợi chỉ màu đi qua những cảnh quan, những câu thơ, những chữ thư pháp in sẵn mang theo sức hút và đầy quyến rũ ấy.

Nếu có thể nhận dạng cuộc đời qua những nét chấm phá đọng lại trên từng bức tranh thêu thì điều kỳ diệu ở đây - theo lời chị nói - chính là những dấu thập nhỏ li ti, những phần tử nhỏ tưởng chừng như vô nghĩa, nhưng biết xếp mình hài hòa, hợp lý theo một trật tự nhất định và chặt chẽ với nhau để làm nên những bức tranh sống động của cuộc đời muôn vẻ…

Bạc Liêu, tháng mười một, hai ngàn mười ba

Tùy bút: Trần Xuân Linh