Mua bán, thu thập trái phép dữ liệu cá nhân:​ Khó xử lý?!

Anh L.N.Q - một trong những nạn nhân của tình trạng bị đánh cắp dữ liệu thông tin cá nhân - bị thiệt hại nặng nề liên quan đến uy tín, danh dự khi bọn tội phạm dùng thông tin của anh và gia đình đăng trên các trang mạng xã hội đòi nợ, yêu cầu anh và gia đình phải trả tiền cho chúng. Hình ảnh của anh, người thân và bạn bè; thông tin về gia đình, các dữ liệu cá nhân, thậm chí cả sổ hộ khẩu cũng bị chúng công khai trên mạng.

TRĂM KIỂU ĐÁNH CẮP THÔNG TIN

Anh N.Q nhớ lại, anh đã từng mua một cái máy giặt tại một cửa hàng điện lạnh trên địa bàn TP. Bạc Liêu. Do mua trả góp với lãi suất ưu đãi, anh Q. phải cung cấp số điện thoại, căn cước công dân, sổ hộ khẩu cho đơn vị cho vay. Đây chính là lý do khiến các thông tin cá nhân của anh sau đó bị thu thập trái phép, đến mức bị sử dụng để đe dọa, tống tiền trong khi bản thân anh không hề thiếu nợ hay vay nợ trên mạng xã hội.

Hành vi mua bán dữ liệu cá nhân đang diễn ra dễ dàng, phổ biến theo 2 hình thức. Một là các doanh nghiệp, công ty kinh doanh dịch vụ có thu thập dữ liệu cá nhân của khách hàng, cho phép các đối tác thứ 3 tiếp cận thông tin dữ liệu cá nhân nhưng không có yêu cầu, quy định chặt chẽ, để đối tác thứ 3 chuyển giao, buôn bán cho các đối tác khác. Hai là các doanh nghiệp chủ động thu thập thông tin cá nhân của khách hàng, hình thành kho dữ liệu cá nhân, phân tích, xử lý các loại dữ liệu đó để tiến hành kinh doanh, buôn bán. 

Tình trạng lộ dữ liệu cá nhân diễn ra phổ biến trên không gian mạng trong khi người sử dụng chưa có ý thức bảo vệ dữ liệu cá nhân, đăng tải công khai hoặc lộ trong quá trình chuyển giao, lưu trữ, trao đổi phục vụ hoạt động kinh doanh hoặc do biện pháp bảo vệ không tương xứng dẫn tới bị chiếm đoạt và đăng tải công khai. Các tổ chức, cá nhân liên quan đến hoạt động mua bán, sử dụng trái phép thông tin, dữ liệu cá nhân trên không gian mạng, gồm các công ty cung cấp giải pháp công nghệ, nhân viên môi giới bất động sản, nhân viên ngân hàng, cơ quan nhà nước, người có khả năng truy cập vào hệ thống chính quyền điện tử về giáo dục, y tế, chứng khoán, bệnh viện...

Ảnh minh họa: Internet

NHIỀU QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT NHƯNG KHÓ XỬ LÝ

Hiện nay, theo báo cáo của ngành Công an, đã xuất hiện một số công ty đầu tư xây dựng, vận hành các hệ thống kỹ thuật chuyên thu thập trái phép dữ liệu cá nhân để kinh doanh thu lợi nhuận; xây dựng các phần mềm chuyên thu thập thông tin cá nhân...

Các văn bản quy phạm pháp luật từ Bộ luật Hình sự, Bộ luật Dân sự, Luật Bảo vệ người tiêu dùng, Luật Công nghệ thông tin… đều có đề cập tới khía cạnh bảo vệ dữ liệu cá nhân nhưng chưa đầy đủ và thiếu chế tài đủ mạnh để xử lý vi phạm. Do đó, các cơ quan chức năng khó xác định và xử lý đúng tính chất, mức độ các hành vi vi phạm bảo vệ dữ liệu cá nhân theo quy định của pháp luật hiện hành.

Giống như trường hợp của anh N.Q, sau khi phát hiện kẻ xấu đăng trên mạng xã hội để hạ uy tín, danh dự và đe dọa đòi tiền, anh N.Q có báo cơ quan công an để yêu cầu được xử lý. Tuy nhiên đến nay, cơ quan công an chỉ tiếp nhận vụ việc và để đó, chứ không xử lý được cá nhân hay tổ chức nào. Anh N.Q bức xúc: “Cơ quan công an nói khó xử lý vì không biết đối tượng là ai. Và tình trạng bị đánh cắp thông tin như tôi rất nhiều, ngày nào cũng mấy chục trường hợp”.

Điều 159 Bộ luật Hình sự quy định, việc xâm phạm bí mật hoặc an toàn thư tín, điện thoại, điện tín hoặc hình thức trao đổi thông tin riêng tư của người khác có thể bị phạt tới 3 năm tù. Còn Điều 288 Bộ luật Hình sự quy định “Tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin trên mạng máy tính, mạng viễn thông” với mức hình phạt cao nhất là 7 năm tù giam. Tuy nhiên, 2 tội danh này chưa quy định cụ thể, trực tiếp về các hành vi vi phạm pháp luật liên quan tới dữ liệu cá nhân đang diễn ra hiện nay. Và một trong những vấn đề quan trọng là, dù danh sách các nạn nhân bị đánh cắp dữ liệu cứ dài ra, nhưng với những trường hợp đơn lẻ như anh N.Q thì chỉ đành ngậm ngùi chịu đựng, tự mình giải quyết chứ chưa được pháp luật bảo vệ đến nơi đến chốn.

KIM PHƯỢNG