Bảo vệ người tiêu dùng trên không gian mạng: Cần được luật hóa mạnh mẽ

Thương mại điện tử - nói thì có thể nhiều người khó hình dung, nhưng nói nôm na là mua bán trên mạng thì có lẽ ai cũng hiểu. Hình thức này hiện đã trở nên quen thuộc và được áp dụng nhiều trong kinh doanh. Kinh doanh online có nhiều lợi ích khi người bán dễ dàng quảng bá sản phẩm, giao dịch thuận tiện; người tiêu dùng (NTD) dễ dàng chọn những mặt hàng ưng ý dù ở bất cứ đâu, có thể so sánh giá nhanh chóng… Tuy nhiên, những rủi ro mà thương mại điện tử mang lại cũng không ít, nhất là với NTD.

Mua hàng online luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro. Ảnh: Internet

Những rủi ro phổ biến

Thực tế cho thấy, hình thức kinh doanh online tiềm ẩn những rủi ro đối với NTD như: mua phải hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, không bảo đảm nguồn gốc xuất xứ, hàng không đúng với nội dung đã được quảng cáo; hàng bị giao chậm. Khi bị phát hiện hành vi vi phạm quyền lợi NTD thì người bán né tránh trách nhiệm bằng cách khóa hoặc gỡ bỏ tài khoản bán hàng trên mạng Internet, gây nhiều khó khăn trong việc liên lạc với người bán, làm kéo dài thời gian giải quyết các khiếu nại để bảo vệ quyền lợi của NTD…

Luật Bảo vệ NTD 2010 hiện đang thiếu những quy định phù hợp với những mô hình kinh doanh có yếu tố mới, trong điều kiện chuyển đổi số. Nhiều hành vi xâm phạm quyền lợi NTD mới xuất hiện, nhưng luật chưa được điều chỉnh. Đây cũng là một trong những nguyên nhân mà Quốc hội đã quyết định sửa đổi Luật Bảo vệ NTD.

Tăng trách nhiệm của các chủ thể

Nhiều ý kiến đã được đóng góp trên khắp các diễn đàn, trong đó phần nhiều ý kiến đề xuất liên quan đến hoàn thiện quy định bảo vệ quyền lợi NTD khi tham gia giao dịch trên không gian mạng, giảm thiểu và ngăn chặn các hành vi xâm phạm quyền lợi NTD, đặc biệt đối với các giao dịch có xu hướng phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới, như thương mại điện tử, cho vay tiêu dùng, các mô hình kinh tế chia sẻ, dịch vụ ngân hàng. Hiện tại, nhiều dịch vụ cho vay trên mạng nở rộ, không ít trường hợp doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân đã thông qua hình thức này trục lợi tiền lãi, tiền phạt từ NTD, làm phát sinh các vụ việc đòi nợ thuê, quấy rối thu nợ, gây mất an ninh trật tự. Từ thực tế này, những quy định pháp luật cần cụ thể hơn để góp phần làm minh bạch hình thức cho vay tiêu dùng, cho vay trực tuyến.

Cũng liên quan đến vấn đề bảo vệ NTD trên không gian mạng, đó là rủi ro bị lộ thông tin cá nhân, NTD bị làm phiền, lừa đảo, gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống riêng tư… Vấn đề này trong các quy định của pháp luật hiện vẫn chưa có giải pháp triệt để.

Ngoài ra, đối với hình thức giao dịch được thực hiện qua mạng Internet, cần phải có quy định về việc giám sát tính trung thực trong giao dịch, bằng cách quy định về quyền và nghĩa vụ của bên thứ ba. Theo đó, cần có cơ chế giám sát và ràng buộc để chủ thể kinh doanh khi sử dụng ứng dụng của Internet không tự mình xóa được tài khoản bán hàng nhằm né tránh nghĩa vụ.

Dự thảo Luật cần tiếp tục điều chỉnh mạnh mẽ

Qua nhiều lần chỉnh sửa, hiện Dự thảo Luật có 7 chương, 80 điều, được sửa đổi, bổ sung trên cơ sở kế thừa các điều khoản của luật hiện hành, bảo đảm tính tương thích, đồng bộ với hệ thống pháp luật, các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên và bám sát 7 chính sách đã được Chính phủ thông qua tại Nghị quyết 48 ngày 6/5/2021.

Trong đó Dự thảo dành riêng một chương để quy định một số giao dịch đặc thù như: giao dịch từ xa, cung cấp dịch vụ liên tục, bán hàng trực tiếp bao gồm các hình thức bán hàng tận cửa, bán hàng đa cấp và bán hàng không tại địa điểm giao dịch thường xuyên. Tuy nhiên, về quy định này, nhiều ý kiến cho rằng, các khái niệm về giao dịch đặc thù cần được quy định thật sự rõ ràng, mạch lạc, đặc biệt là các hình thức bán hàng. Cần nghiên cứu bổ sung quy định phù hợp với nền kinh tế số, môi trường kinh doanh số để bảo vệ NTD trong các giao dịch điện tử. Về việc bảo vệ thông tin cá nhân của NTD trong các giao dịch được thực hiện qua mạng Internet, nhiều đề xuất cho rằng, cần phải quy định theo hướng tăng trách nhiệm của các chủ thể kinh doanh trong việc bảo mật thông tin khách hàng.

Ngoài ra, nhiều ý kiến cũng đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định phân công rõ đầu mối, nhiệm vụ cho cơ quan quản lý nhà nước, chính quyền địa phương và tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi NTD, cũng như xây dựng cơ chế phối hợp phù hợp để tạo điều kiện cho các tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi NTD hoạt động chuyên nghiệp, hiệu quả hơn.

Kim Kim