Chuyện hôm qua

Con lộ nhựa ngang qua nhà ông sắp sửa hoàn thành. Vừa lúc cổng rào miếng đất nhà ông cũng vừa xây xong với hàng rào bằng những cây mai tứ quý cắt tỉa bằng ngọn từ những con chim làm rơi rớt hạt mọc lên trong vườn bấy lâu nay. Lộ nhựa hoàn thành, mất hàng trâm bầu lâu năm, nơi ông thường giăng võng vào những buổi trưa hè oi ả, bù lại, ông được khoảng không gian khoáng đãng. Từ bộ vạc trước hàng ba, ông nhìn ra bờ sông xuồng ghe ngược xuôi tấp nập. Ông nhìn con nước lớn ròng, cuộc sống hối hả hàng ngày trên bến sông. Những chiếc xe vụt qua trên đường gửi lại những tiếng nói cười nghe không trọn vẹn. Tất cả những âm thanh từ con lộ mới và dòng sông trước nhà ông, lúc nào cũng vồn vã, ồn ào không thành câu chuyện nào trọn vẹn nhưng làm ông thấy vui vui. Không nhớ từ lúc nào, ông quen ra ngồi trên bộ vạc trước hàng ba để nhìn ra đường, nhìn xuống bến sông, thi thoảng có người quen vói chào ông trong vội vã.

Người bạn thân sống ở Sài Gòn, trước tết muốn về thăm ông một chuyến để biết miệt vườn miền Tây sông nước ra sao. Qua điện thoại, ông chỉ đường cho bạn rất dễ dàng, không như trước nữa. Từ bến xe, thêm một quãng nữa đến ngã ba rẽ vào huyện. Từ huyện kêu xe ôm đi về xã. Trên đường đi, qua hai cây cầu đúc, thêm vài trăm thước nữa hỏi tên ông, xóm này ai cũng biết! Ông còn hồ hởi nói thêm, người xưa vẫn mong chỗ ở của mình được cái thế “nhất cận thị, nhị cận giang”. Một là gần chợ, hai gần sông, tiện việc đi lại, mua bán mà bây giờ ông được cả hai.

Bạn ông vẫn giữ hình ảnh ruộng đồng vốn đồng không mông quạnh như trong sách vở ngày nào, đẹp, nhàn nhã nhưng nghèo và buồn vì hiu quạnh. Qua điện thoại, ông nói sự cách biệt bây giờ chỉ còn là địa lý, là không gian chớ cuộc sống hầu như đâu khác mấy nơi chốn thị thành. Gạo cũng bao nhiêu đó tiền một ký tùy theo loại. Ở nông thôn mà muốn ăn gạo của Thái Lan, Đài Loan hay của nước nào đó là tùy. Xăng cũng bao nhiêu tiền đó một lít; điện, nước cũng đồng giá với khắp nơi… Muốn đi xe máy, xe hơi hiệu nào, đời nào thì chỉ việc kiếm tiền cho đủ thôi. Vả lại bên Tây, bên u bán cái gì thì ở đây cũng có, vô siêu thị hổng biết đường mua chớ đâu còn chuyện không đủ hàng hóa nữa… Ông hào hứng nói một cách tự nhiên mà hàng ngày, bình thường ông không nghĩ tới. 

***

Cánh đồng, đất vừa khô mặt dưới lớp rạ máy gặt đập lúc nãy vừa chạy qua. Ông băng ngang góc bờ ruộng để rút ngắn đoạn đường về vườn nhà. Giữa miếng ruộng cặp vườn là con mương bắc cây cầu bằng thân cây dừa, cặm hai cây trâm bầu hai bên bờ đính vào thân cây tre làm tay vịn, hình ảnh này đã rất quen thuộc với ông. Một tay vịn lên tay vịn của cây cầu dừa nhưng ông chợt dừng lại, ngoái nhìn cánh đồng phẳng lì dưới cơn nắng buổi trưa. Màu nắng, màu rạ vàng của cánh đồng lấp lánh sau một vụ mùa vừa kết thúc.

Ông mỉm cười vì chợt nhớ, đã bao nhiêu năm rồi ông không ăn cơm bằng hạt gạo chính mình làm ra như ngày xưa nữa. Ông đã không còn những ngày chèo xuồng, sang đập chở lúa qua bên kia sông để chà gạo. Bây giờ, vụ mùa diễn ra nhanh chóng, gọn gàng không đòi hỏi nhiều nhân lực, thời gian, nên không còn vất vả như ngày xưa. Ông cảm nhận sự gọn gàng, nhanh chóng qua bước phát triển rất nhanh của cơ giới theo thời gian cũng như sự trôi qua nhanh chóng của chính thời gian. Chỉ quên đi hay hững hờ một chút, nhớ lại đã thấy giật mình, cứ như mình đã bỏ quên hay mất đi điều gì không cách nào tìm lại được.

Vụ mùa qua nhanh, vượt qua bao thăng trầm của bao người đã từng gắn bó với ruộng đồng. Ông giật mình khi nghĩ đến chuyện, nếu đồng ruộng được canh tác bằng thành quả của những tiến bộ khoa học kỹ thuật, của cơ giới hiện đại như ngày nay vào mấy mươi năm trước thì đời ông chắc tẻ nhạt hơn bởi mất mát biết bao kỷ niệm đã thành ký ức. Chiếc xuồng be bảy, những tai lưới, mớ cần câu chọt, câu cặm, câu giềng, lờ, lọp… ông rong rả trên khắp cánh đồng vào mùa nước nổi. Những đêm mưa, tấm cao su khoác vai, chiếc nón lá cũ che đốm lửa nhỏ nhoi của điếu thuốc gò xua cơn lạnh. Cánh đồng này, bờ sông, hàng dừa, bờ sậy, lơ thơ những nụ bông súng đỏ tươi đơm hoa trên mặt nước và không gian yên ả, quen thuộc từ ngày ông lớn lên vẫn là thế giới quen thuộc và ông nghĩ, cuộc đời ông sẽ mãi yên bình như vậy cho đến cuối đời.

Góc vườn, nơi tiếp giáp miếng ruộng và vườn nhà là ngã ba của con mương nhỏ cặp ranh. Nơi có cây ổi mồ côi và là nơi ông đã từng ngồi hàng buổi trời thả câu với người bạn gái láng giềng đầu tiên thuở nhỏ. Cây ổi mồ côi nhỏ nhắn, cỗi cằn có nhiều trái nhỏ xíu bằng đầu ngón tay út đã từng nghe và giữ cho ông những mẩu chuyện ngây ngô, ngượng nghịu khi lần đầu nói chuyện yêu đương. Bây giờ, không còn nhớ cô Út lấy chồng trước hay cây ổi mồ côi chết trước, mà bất chợt một ngày ông nhận ra mình đã mất cả hai.

***

Vừa định bước lên cây cầu dừa ông lại dừng, quay ra cánh đồng lần nữa. Thời gian có thể như làn gió tháng Giêng vừa thổi ngang qua mình, đôi khi không để ý. Nhưng cánh đồng và những vụ mùa qua đi đã khác xưa rất nhiều vẫn cần điều gì đó bứt phá, đổi thay, năng động, hiệu quả hơn, cân xứng với vùng nông thôn mới, cuộc sống mới dù cá nhân mình có thể mất đi điều gì đó mà dù có cố giữ gìn đến đâu đi nữa, theo thời gian cũng sẽ thành kỷ niệm… 

Tháng hai, hai ngàn mười sáu

Tùy bút: Trần Xuân Linh