Nỗ lực cứu thỏa thuận lịch sử

Bản thỏa thuận hạt nhân giữa Iran và nhóm P5+1 bị đe dọa nghiêm trọng sau khi Tổng thống Trump đưa ra “cơ hội sau cùng” để các nghị sĩ Mỹ và các nước phương Tây soạn thảo một văn kiện thay thế, nhằm sửa chữa những nội dung mà ông cho là “sai lầm thảm họa”. Liên Hiệp Quốc, Nga và cả các đồng minh châu Âu của Mỹ đang nỗ lực nhằm cứu vãn thỏa thuận lịch sử này.

Thỏa thuận mang tên Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA) được Iran và nhóm P5+1 (Mỹ, Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc và Ðức) ký năm 2015 và từng nhiều lần bị đe dọa. Tuy nhiên, những tuyên bố gần đây nhất của Tổng thống Mỹ - Trump đã khiến các bên liên quan lo ngại, đẩy mối quan hệ giữa Mỹ và Iran vốn căng thẳng lại càng xấu hơn. Mặc dù ông Trump chấp thuận từ bỏ các biện pháp trừng phạt của Mỹ nhằm vào Iran liên quan chương trình hạt nhân của Tehran, song việc nhà lãnh đạo Mỹ đưa ra cảnh báo cuối cùng đối với thỏa thuận này, dường như nhằm cho thấy “sự kiên nhẫn” của ông đã hết đối với một “tài sản ngoại giao” kế thừa từ chính quyền tiền nhiệm, mà ông coi là “thỏa thuận tồi tệ nhất”.

Tổng thống Trump muốn có một thỏa thuận cứng rắn hơn với Iran khi quốc gia Hồi giáo này bị chính quyền Washington hiện tại nhiều lần cảnh báo là “mối đe dọa” đối với an ninh khu vực. Trong khi đó, một dự luật nhằm siết chặt các điều khoản trong thỏa thuận hạt nhân đã được trình lên Hạ viện Mỹ, bất chấp sự phản đối của Iran về bất kỳ thay đổi nào trong thỏa thuận này. Lo ngại thỏa thuận hạt nhân Iran sụp đổ, Nga cảnh báo, Washington sẽ phạm “sai lầm lớn” nếu rút khỏi thỏa thuận. Moscow tuyên bố sẽ không ủng hộ các nỗ lực của Washington nhằm thay đổi văn kiện lịch sử này, đồng thời nêu rõ, sự sụp đổ JCPOA gây hại cho các cuộc đối thoại với Triều Tiên. Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc - Antonio Guterres lên tiếng bảo vệ thỏa thuận hạt nhân Iran khi cho rằng, mọi nỗ lực giải quyết những mối quan ngại về vấn đề hạt nhân của Tehran không nên đe dọa thỏa thuận mà cộng đồng quốc tế khó khăn lắm mới đạt được.

Những động thái đe dọa thỏa thuận hạt nhân Iran gây lo lắng cho cả chính giới Mỹ, lẫn các đồng minh châu Âu. Ra “tối hậu thư” về thay đổi thỏa thuận hạt nhân Iran, Tổng thống Mỹ đang gây lo ngại cho nhiều nước liên quan, vốn là các bên tham gia thỏa thuận. Một thỏa thuận quốc tế lịch sử mà khó khăn lắm mới đạt được với sự tham gia của nhiều nước dường như là không thể thay đổi theo đề nghị đơn phương từ Mỹ. Trong bối cảnh mối quan hệ vốn căng thẳng giữa Mỹ và Iran hiện nay, các động thái đe dọa phá vỡ JCPOA đều có thể “thêm dầu vào lửa”, đe dọa an ninh và hòa bình ở khu vực Trung Ðông.

C.Q.B (tổng hợp từ nguồn NDĐT)